Forum Energii 22 kwietnia zorganizowało konferencję online „Antysmogowa mapa drogowa. Inspiracje z Żywca i innych polskich miast”.

- Pandemia koronawirusa minie, a smog zostanie. Rocznie mieszkańcy płacą za zanieczyszczenie powietrza co najmniej 137 mln zł – zdrowiem swoim i swoich dzieci. Z naszych analiz wynika, że czyste źródła ciepła wraz ze skuteczną termomodernizacją będą kosztowały ok. 400 mln zł. Oznacza to, że z perspektywy kosztów zdrowotnych, inwestycja zwróci się w 3 lata – mówi dr Joanna Maćkowiak-Pandera, prezes Forum Energii.

Przykład Żywca – jak w soczewce pokazuje problem miast średniej wielkości. Wysokie koszty ciepła z systemu ciepłowniczego, brak strategii odchodzenia od węgla, nieskuteczna termomodernizacja. Polska musi mieć krajową strategię poprawy jakości powietrza i określić cele do realizacji – redukcji emisji CO2, likwidacji pyłów. Trzeba określić datę końcową używania węgla w gospodarstwach domowych. Potrzebujemy też ambitnych celów poprawy efektywności energetycznej. Obecne programy rządowe nie wspierają skutecznej efektywności energetycznej.

Celem projektu, który Forum Energii zapoczątkowało w czerwcu 2019 roku jest zaplanowanie konkretnych działań, które pomogą Żywcowi poprawić jakość życia mieszkańców i pozyskać środki na modernizację ciepłownictwa. Mapa drogowa wskazuje priorytetowy katalog działań, ich koszty oraz określa kluczowych interesariuszy.

Dzięki współpracy wielu instytucji powstała kompleksowa diagnoza sytuacji w Żywcu, od której warto zacząć jakiekolwiek planowanie zmian. Policzyliśmy między innymi, że:

• Koszty zdrowotne smogu w Żywcu wynoszą obecnie aż 137 mln złotych rocznie, i można je zredukować do poziomu maksymalnie 9 mln złotych.
• 62 mln złotych rocznie płacą mieszkańcy Żywca za ogrzewanie, wydając aż połowę na węgiel. Czyste źródła ciepła będą kosztować według naszych analiz nieco więcej (69 mln zł), ale wyeliminuje to problem smogu z ogrzewania budynków i zredukuje koszty zdrowia.
• Suma wydatków inwestycyjnych na źródła ogrzewania i ocieplenie budynków, do 2030 roku wyniesie 407 mln złotych. Można uznać, ze ten nakład zwróci się w nieco ponad 3 lata, jeżeli mierzyć go zmniejszonym kosztem zdrowotnym.
• Obecnie aż 84% energii pierwotnej do ogrzewania żywieckich domów pochodzi z węgla. Docelowo aż 33% zapotrzebowania na energię można pokryć ze źródeł neutralnych środowiskowo dostępnych lokalnie.
• Mieszkańcy Żywca płacą aż 88 zł za GJ (jednostkę) ciepła z miejskiej sieci ciepłowniczej, czyli prawie 2 razy więcej niż cena ciepła z alternatywnych źródeł, takich jak piec gazowy i węglowy lub pompa ciepła połączona z instalacją fotowoltaiczną. Zmiana modelu funkcjonowania PEC jest konieczna. 

Jak zmienić tę sytuację?

Proponowana mapa drogowa to dziesięć uniwersalnych kroków, które każde miasto w Polsce powinno stosować do pokonania smogu. 

1. Dobra diagnoza - stanu budynków, identyfikacja wszystkich źródeł ciepła, rozpoznanie własnych zasobów.
2. Określenie celów oraz planu, w tym uwzględnienie kwestii CO2, co pozwoli wykorzystać je do pozyskiwania środków w ramach nowej perspektywy finansowej UE. 
3. Uwzględnienie celów krótko- i długoterminowych w planach i strategiach miejskich i uzupełnienie ich o skuteczne narzędzia realizacji.
4. Prowadzenie otwartego dialogu z lokalną społecznością - edukacja, komunikacja planów i decyzji.
5. Wzmocnienie kadrowe w kluczowych instytucjach odpowiadających za niskoemisyjną transformację.
6. Powołanie punktu doradztwa technicznego, prawnego i finansowego dla mieszkańców.
7. Zapewnienie wsparcia osobom najuboższym- dedykowane wsparcie bezpośrednie i mechanizmy podatkowe.
8. Aktywne pozyskiwanie środków – NFOŚIGW, środki UE oraz opracowanie bezpośrednich sposobów wsparcia oraz mechanizmów podatkowych.
9. Wdrożenie nowych modeli biznesowych jako stymulacja rozwiązań rynkowych.
10. Prowadzenie monitoringu i wydawanie np. rocznych sprawozdań – ścisłe przestrzegania reguł i harmonogramów.
    
    Inicjatywa „Antysmogowa mapa drogowa dla Żywca. Czyste ciepło do 2030 roku”, jest realizowana w ramach projektu „Międzynarodowe Forum Współpracy - Czyste ciepło" i finansowana przez Europejską Inicjatywę na rzecz Ochrony Klimatu – EUKI oraz niemieckie Ministerstwo Środowiska.