JAKOŚĆ POWIETRZA

Kontekst:
Obywatele miast Europy mają prawo do czystego i zdrowego środowiska: do środowiska naturalnego, wolnego od zanieczyszczeń powietrza, wód i gleby oraz hałasu, a także do ochrony przyrody i zasobów naturalnych.
(Europejska Deklaracja Praw Miejskich, Strasbourg 1992)

Czy dziś z tym samym przekonaniem, co średniowieczni niemieccy chłopi, moglibyśmy powiedzieć, że powietrze miejskie czyni wolnym? W ostatnich latach wielu mieszkańców polskich miast i miasteczek doszło do wniosku, że nawet jeśli twierdzenie to jest prawdziwe w wymiarze społecznym czy ekonomicznym, to niestety kilkakrotne przekroczenia norm zanieczyszczenia powietrza nie pozwalają w pełni cieszyć się ową wolnością. Samopoczucia nie poprawiają doniesienia o tym, że Polska znajduje się w ścisłej czołówce państw z najgorszą jakością powietrza.

Skąd ten alarmistyczny ton? Czy rzeczywiście życie i zdrowie mieszkańców miast jest zagrożone? A jeśli tak, to jakie działania mogą pomóc radykalnie poprawić ten stan rzeczy? Co robią lub mogą zrobić rząd i same miasta, aby miejskie powietrze pozostało synonimem wolności, a nie powodem do strachu i motywacją do opuszczenia miejskich murów?

Działania zmierzające do poprawy jakości powietrza miasta podjęły jeszcze w latach 90., wykorzystując m.in. środki gminnego, a w miastach na prawach powiatu także powiatowego funduszu ochrony środowiska. Po likwidacji tych funduszy problematyka czystości powietrza przejściowo znalazła się na dalszym planie. Ostatnio jednak coraz dokładniejszy i gęstszy monitoring jakości powietrza zwrócił uwagę na fakt, że sytuacja w tym zakresie wciąż pozostaje wyzwaniem, zarówno dla władz centralnych, zwłaszcza w zakresie legislacji i wyznaczania standardów, jak i lokalnych, w zakresie ich kompetencji.

Uczestnicy:
Prowadzenie: Andrzej Guła (Polski Alarm Smogowy)/ Jacek Bańka (Redaktor Radio Kraków)
Zbigniew Michniowski, Prezes Zarządu Stowarzyszenia Gmin Polska Sieć „Energie Cites”,
Witold Śmiałek, Doradca Prezydenta Miasta Krakowa ds. Jakości Powietrza
Ryszard Pazdan, BCC, ekspert ds. polityki środowiskowej
Ewa Witkowska, Zastępca Prezydenta Inowrocławia
Bogumił Sobula, Zastępca Prezydenta Katowic
Andrzej Rakowicz, Zastępca Prezydenta Torunia
Tomasz Misztal, specjalista w Urzędzie Miejskim w Gliwicach
Andrzej Dec, przewodniczący Rady Miasta Rzeszowa

Wnioski:
• Samorządy widzą potrzebę poprawy jakości powietrza i podejmują działania w ramach swoich kompetencji.
• Walki ze smogiem nie wygra się bez zmiany przepisów prawa. Zatem bez pomocy rządu nie pomogą najlepsze uchwały antysmogowe, przyjmowane na poziomie samorządu wojewódzkiego.
• Współdziałanie rządowo-samorządowe musi być elastyczne i ma uwzględniać specyfikę regionu.
• Nowe przepisy powinny tworzyć ramy prawne, w których poszczególne samorządy będą działać samodzielnie; przy ich tworzeniu trzeba wykorzystać wiedzę praktyczną, która jest w dyspozycji samorządów.
• Warunek konieczny, choć niewystarczający, to normy dla pieców i normy dla węgla, które powinny być zawarte w rozporządzeniach.
• Niezbędne są również zmiany przepisów, umożliwiające wskazanym organom prowadzenie skutecznej kontroli przestrzegania tych norm (przydałaby się policja ekologiczna).

Relacja z pozostałych sesji tematycznych XV Kongresu Miast Polskich i I Kongresu Polityki Miejskiej w załączeniu.