USTAWY I ROZPORZĄDZENIA

Finanse

W związku z podejmowanymi przez rząd próbami stworzenia i utrwalenia wizji bogatych samorządów sporządziliśmy – we współpracy z innymi organizacjami samorządowymi Raport o stanie finansów JST, który został przedstawiony na posiedzeniu Komisji Wspólnej Rządu i ST w lipcu 2019 r. Raport nie został zakwestionowany, ale rząd nie wycofał się z twierdzeń o rzekomo dobrej sytuacji finansowej JST.
Uchwalone w 2019 roku zmiany w podatku PIT powodują ubytki w dochodach JST, łącznie ponad 7 mld zł rocznie (nie licząc skutków likwidacji OFE). Wystąpiliśmy do rządu z żądaniem rekom­pensaty tych ubytków, które nie zostało uwzględnione. Wobec tego kierujemy stosowny projekt ustawy do Senatu.
Wobec silnego wzrostu kosztów  inwestycji (ceny materiałów i usług, energii, koszty pracy itp.) udział środków unijnych w wielu uzyskanych projektach unijnych spadł po przetargach poniżej 60%, przez co utracono możliwość nieujmowania zobowiązań na wkład własny w indywidualnym wskaźniku zadłuże­nia (art. 243a ufp). Złożyliśmy do rządu wniosek o zmniejszenie limitu do 40%. Wobec nieuwzględnienia naszego wniosku skierowaliśmy odnośny projekt do Senatu, który podjął w tej sprawie własną inicjatywę legislacyjną.
Uczestniczyliśmy w opiniowaniu przygotowywanego przez Bank Światowy projektu zmian w systemie ko­rekcyjno-wyrównawczym dochodów JST; dzięki naszemu udziałowi końcowa wersja projektu jest możliwa do przyjęcia. Resort finansów nie podjął dotąd niezbędnej inicjatywy ustawodawczej w tym zakresie.
W niektórych programach i przedsięwzięciach rządowych udało się przekonać resorty, by przy różnico­waniu JST ze względu na ich „zasobność” brać pod uwagę  nie tylko wskaźnik „g” ale i subwencję wy­rów­nawczą (m.in. Fundusz Dróg Samorządowych, subwencja oświatowa).

Ceny energii elektrycznej

W ciągu ubiegłego roku, po skutecznej walce o ostateczny kształt ustawy stabilizującej wzrost cen energii, sfinalizowanej 29 grudnia 2018 r., udało się uzyskać oczekiwany kształt dwóch rozporządzeń, dzięki którym ceny za energię w roku 2019 nie wzrosły w zapowiadanej pierwotnie skali. Szacujemy, że dzięki temu JST zaoszczędziły łącznie co najmniej 1 mld zł.

Edukacja

W ostatnich czterech latach obserwujemy silny wzrost luki finansowej w oświacie. Różnica między kwotą części oświatowej subwencji ogólnej a sumą wydatków bieżących w działach 801 i 852, która w roku 2004 (nowa ustawa o dochodach JST) wynosiła 9 mld zł, a w roku 2015 – 21 mld zł, wzrosła na końcu roku 2018 do 27,4 mld zł. Relacja subwencji oświatowej do PKB spadła z 2,72 do 2,04%.
Jednocześnie resort edukacji, negocjując ze związkami zawodowymi podwyżki płac dla nauczycieli, nie uzys­kuje zabezpieczenia środków na te podwyżki w budżecie państwa. Subwencja oświatowa na rok 2019 już na początku roku była zaniżona o 700 mln. zł oraz o 800 mln zł deficytu z roku 2018. Po częś­ciowym uwz­ględnieniu naszych starań zapewniono dodatkowy 1 mld na podwyżki od września, choć jej łączny skutek wyniósł ponad 1,3 mld. Niestety na 2020 r. zaplanowano kolejny regres: brakuje 2,1 mld na płace nauczycieli.
Dlatego opracowaliśmy w marcu ub.r. Raport o finansowaniu oświaty, który został przyjęty przez wszyst­kie organizacje JST i przedstawiony podczas II Samorządowej Debaty Oświatowej w Warszawie. Niestety strona rządowa nie uwzględnia wniosków z raportu, a MEN nie walczy o wzrost nakła­dów na oświatę.

Odpady komunalne

Kolejna doraźna nowelizacja ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminie - dzięki naszym interwen­cjom - przyniosła zmiany ustawy po części korzystne (potrójna stawka za śmieci niesegregowane, obrona in-house), ale i częściowo złe (mimo uzyskanego kompromisu problem nieruchomości niezamieszka­łych, wzrost opłaty marszał­kowskiej). Nadal jednak brak oczekiwanych rozwiązań systemowych, w tym rozszerzonej odpowie­dzial­ności producentów, nie ma rynku surowców wtórnych, odłogiem leżą miliony ton frakcji energetycznej.

Rozwój

W trakcie konsultacji uzyskaliśmy korzystne zmiany w projekcie nowelizacji ustawy o zasadach prowadze­nia polityki rozwoju (porozumienia terytorialne, polityka miejska) i Krajowej Strategii Rozwoju Regional­nego. Trwa konstruktywna współpraca z resortem zajmującym się polityką regionalną.
Na podstawie konsultacji z miastami, przeprowadzonych w większości województw opra­cowaliśmy Raport o stanie małych i średnich miast, wnioski z którego służą nam w opiniowaniu projektów rządowych i UE.

Drogi i transport publiczny

Stworzony w 2019 r. Fundusz Dróg Samorządowych został w stosunku do pierwotnego projektu poprawio­ny, przez włączenie do grupy beneficjentów miasta na prawach powiatu (niestety poza wojewódzkimi) oraz przez mody­fikację wskaźnika „zasobności” JST.
Uzyskaliśmy też korzystne zmiany przepisów dotyczących stref płatnego parkowania, dla miast liczących po­nad 100 tys. mieszkańców. Na razie nie objęto tymi zmianami miast uzdrowiskowych i turystycznych.
Udało się także przesunąć o dwa lata termin uzyskania wskaźnika elektromobilności na poziomie 10%.

Przestrzeń i nieruchomości

Postulowane przez nas zmiany w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym nie zostały wprowadzone. Pozytywnie zaopiniowany dwa lata temu przez ZO ZMP kodeks urbanistyczno-budowlany został wycofany, a kolejne założenia nowej ustawy mają już drugiego gospodarza…
Powszechnie krytykowana „spec-ustawa” mieszkaniowa (tzw. lex developer) została skorygowana, uwzględ­niając część naszych uwag, zwłaszcza dotyczących uzależnienia decyzji od zgody rady gminy.
Nie był skuteczny nasz sprzeciw wobec kolejnego etapu przekształcenie użytkowania wieczystego w prawo własności także na gruntach komunalnych, udało się tylko obronić autonomię gmin w ustalaniu wysokości bonifikaty za te grunty. Częściowo uproszczono procedury.

Inne

W budzącym kontrowersje, nowym prawie zamówień publicznych udało się obronić zamówienia wew­nętrzne (in-house) oraz spowodować zrównoważenie relacji zamawiający – wykonawca.
Wspólny sprzeciw samorządów i wielu innych środowisk doprowadził do zablokowania poselskiego projektu zmian w prawie geologicznym i górniczym, który mógł spowodować podejmowanie eksploatacji złóż bez zgody władz lokalnych.
Wspólnie z ZPP wywalczyliśmy wzrost ryczałtu dla szpitali lokalnych (zwiększenie o 4 punkty procentowe).
Na nasz wniosek trwają prace dotyczące cmentarzy (kolumbaria) oraz wprowadzenia instytucji koronera.

PROJEKTY USTAW

W ramach własnych prac, w tym prowadzonych na wniosek miast, przygotowaliśmy projekty dotyczące:

• zniesienia ograniczenia liczby kadencji sprawowanych przez wójta, burmistrza, prezydenta miasta,
• zniesienia zakazu łączenia mandatu samorządowego z mandatem senatora,
• autonomii JST w zakresie zadań własnych (klauzule generalne w ustawach ustrojowych),
• zrekompensowania ubytków z udziału JST we wpływach z podatku PIT,
• zasady rekompensowania ubytków w dochodach własnych, spowodowanych przez zmiany prawne,
• ograniczenia strat w podatku od nieruchomości, spowodowanych przez błędy legislacyjne (ostatnio infrastruktura kolejowa),
• zmniejszenia z 60 do 40% poziomu dofinansowania ze środków UE w projektach unijnych,
• subwencji rozwojowej (zamiast zwrotu nieodliczonego VAT-u od inwestycji) i ekologicznej,
• wynagrodzeń pracowników samorządowych, w tym pochodzących z wyboru,
• zwiększenia zakresu reprezentowania JST przez ich stowarzyszenia (TK, NSA, Rada Dialogu Społecz­nego, rady mediów publicznych, wysłuchania publiczne w parlamencie).

PROGRAMY, INNE PRZEDSIĘWZIĘCIA

Rozwój lokalny – największy projekt dla miast, realizowany równolegle z resortowym programem grantów z funduszy norweskich. Wnioski miast będą przygotowane do aplikowania także do innych programów, a no­we narzędzia monitorowania rozwoju ułatwią planowanie strategiczne i tworzenie raportów o stanie miast.

Czyste powietrze – po naszych interwencjach program przeniesiono do zainteresowanych gmin, dzięki cze­mu jego realizacja nabrała oczekiwanej dynamiki.

Raport o stanie gminy – Związek opracował wzór raportu, który jest wykorzystywany przez miasta i gminy.