Informacja wstępna o wynikach działań Związku, prowadzonych w 2015 roku

Uprzedzając sprawozdanie Zarządu z działalności Związku w roku 2015, które będzie przyjęte w lutym br. i poddane ocenie Komisji Rewizyjnej, mając na uwadze lepsze przygotowanie dyskusji programowej podczas Zgromadzenia Ogólnego w Dąbrowie Górniczej, przesyłamy Delegatom wraz z zaproszeniem i materiałami określonymi w Statucie niniejszą wstępną informację o wynikach działań prowadzonych w ubiegłym roku.

1. 1. Reprezentowanie interesów miast w procesie legislacyjnym

Rok 2015, kończący VII kadencję Sejmu RP, stał od wiosny ub.r. pod znakiem zwiększonego tempa prac legislacyjnych, w tym nad projektami ustaw, które wcześniej nie spotkały się z oczekiwanym przez samorządy zainteresowaniem posłów. Część tych prac zdołano zakoń­czyć, dzięki czemu zostały wprowadzone od dawna oczekiwane regulacje, części jednak nie udało się doprowadzić do uchwalenia.

Najważniejszą spośród uchwalonych w 2015 r. regulacji jest ustawa o rewitalizacji, przy­gotowana przez MIiR na podstawie projektu opracowanego przez ZMP i ŚZGiP, choć różniąca się od projektu samorządowego w kilku szczegółach. Uwzględnia ona jednak większość postulatów miast, w tym także w zakresie potrzebnych zmian w innych ustawach.

Udało się też doprowadzić do uchwalenia ustawy o związkach metropolitalnych w kształcie możliwym do zaakceptowania, całkowicie odmiennym od wyjściowego projektu poselskiego, który opiniowaliśmy negatywnie. Uchwalona ustawa daleka jest od postulatów Związku oraz Unii Metropolii Polskich, jednak stwarza możliwości podejmowania współpracy na obszarach metropolitalnych, zasadniczo w kształcie ustalanym przez samych zaintereso­wanych, przewidując również zasilanie finansowe zadań metropolitalnych.

Rząd uchwalił także – po raz pierwszy w dziejach Polski – Politykę miejską, która jest sformułowana we współpracy z nami, na podstawie zmienionej na nasz wniosek ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju.

Uchwalono ponadto ustawę wprowadzającą szereg zmian w funkcjonowaniu JST, opracowaną przez MAiC, która zawierała kilka rozwiązań oczekiwanych przez samorządy. Jednak równocześnie istotna część naszych postulatów była zawarta w prezydenckim projek­cie zmian w ustawach samorządowych (który zawierał początkowo także kilka propozycji krytykowanych przez nas), jednak prace nad nim nie zostały sfinalizowane.

Sejm VII kadencji wprowadził też zmiany mocno przez nas krytykowane, w tym nowe mapy ryzyka powodziowego, których sposób wprowadzenia zagrażał gminom wielkimi konsekwencjami finansowymi na skutek spodziewanych roszczeń po wymuszonych zmianach planów zagospodarowania przestrzennego. Prowadzone przez nas działania zostały szybko podjęte przez nowy Parlament, który jeszcze w grudniu ub.r. zmienił te przepisy.

W tym kontekście udało się nam spowodować przygotowanie odpowiednich zmian w tzw. małej nowelizacji ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, jednak Sejm poprzedniej kadencji nie zdążył jej rozpatrzyć.

Ku naszemu pozytywnemu zaskoczeniu nowy Sejm VIII kadencji podjął także w grudniu 2015 r. – po trzech latach bezczynności poprzedników – obywatelski projekt zmian w ustawie o dochodach JST, zgłoszony przez nas do Sejmu we wrześniu 2012 r. z ponad 300 tysiącami podpisów. Dodatkowo jeszcze w grudniu ub.r. nowy minister finansów, p. Paweł Szałamacha zaprosił przedstawicieli Komisji Wspólnej Rządu i ST na spotkanie w dniu 18 stycznia 2016 r., na którym chce podjąć temat sposobu zrekompensowania samorządom spo­dziewanych kolejnych ubytków w udziałach w PIT po zwiększeniu kwoty wolnej od podatku.

W nowej kadencji po raz pierwszy w historii powstał w Sejmie międzyklubowy Parla­mentarny Zespół do spraw Miast Polskich, co stwarza szansę na bardziej skuteczne pre­zentowanie problematyki miejskiej i wszechstronniejsze rozpatrywanie wniosków miast. Inicjatorem powstania Zespołu był członek Zarządu ZMP, poseł Szymon Szynkowski.

Jednocześnie nowy Sejm wprowadził w bardzo szybkim tempie inną zmianę, oznaczającą poważne skutki finansowe dla gmin – podwyższenie wieku obowiązku szkolnego, bez żadnych konsultacji ze związkami gmin. Byliśmy gotowi do dialogu w tej kwestii, przyjmując za podstawę poselski projekt ustawy, zgłoszony przez posłów PiS w czerwcu 2015 r, jednak nie dano nam szansy na rozmowę, a sposób wprowadzenia tej zmiany, dotyczącej najważniejszego spośród zadań własnych gmin, jest trudny do przyjęcia.

1. 2. Reprezentowanie miast w instytucjach i ciałach przedstawicielskich oraz komitetach monitorujących programów UE (w tym RPO)

Przedstawicielami Związku w tych instytucjach są zawsze reprezentanci miast członkowskich, delegowani przez Zarząd Związku (w RPO – z poszczególnych województw).

1. 3. Organizowanie wymiany doświadczeń w zarządzaniu miastami i ich rozwojem

Działania w tym zakresie były prowadzone na kilka sposobów, które realizujemy od lat, z akceptacją organów Związku.

Pierwszym z nich jest praca komisji Związku, do udziału w których miasta zgłosiły kilku-set przedstawicieli. Aktywność komisji jest zróżnicowana, jednak pierwszy rok nowej kadencji jest pod tym względem optymistyczny.

Drugi kierunek działań to projekty, na które pozyskujemy środki z innych źródeł niż składki członkowskie. Ich wielkość w ostatnich latach przekracza wpływy ze składek. Decydując się na realizację projektów, kierujemy się kilkoma fundamentalnymi zasadami:

- projekty są adresowane do miast lub do ich przedstawicieli (burmistrzów, radnych i pracowników urzędów); uczestniczą w nich setki osób z kilkudziesięciu miast;

- dotyczą zagadnień istotnych dla miast, wspierając je w rozwiązywaniu lokalnych problemów (planowanie rozwoju w miejskich obszarach funkcjonalnych, planowanie finansów miast, podnoszenie jakości lokalnych usług publicznych i zarządzania itp.),

- sposób ich realizacji przynosi oszczędności Związkowi, to znaczy pozwala sfinansować część jego działań statutowych.

Trzecia forma wymiany doświadczeń to prowadzenie bazy danych o miastach - System Analiz Samorządowych (SAS). Staramy się rozwijać jego funkcjonalności – obecnie możliwe jest np. automatyczne wygenerowanie przez każde miasto członkowskie raportu o stanie miasta w trzech dziedzinach: finanse, edukacja i syntetyczny wskaźnik rozwoju miasta (dane z lat 2006-2014).

Działania te uzupełniamy przez:

- zamawianie i publikowanie bądź udostępnianie zainteresowanym, istotnych dla miast ekspertyz prawnych,

- organizowanie konferencji, warsztatów, seminariów, przeglądów i innych spotkań,

- zapewnianie i dofinansowywanie udziału przedstawicieli miast w ważnych wydarzeniach (np. Kongresach TUP, Kongresie Rewitalizacji itp.).

Prowadzimy też działalność informacyjną, m.in. wydając od 2015 roku cieszący się du­żą popularnością „Pomocnik dla JST” – informator o naborach wniosków o dofinansowanie przedsięwzięć rozwojowych ze środków krajowych i unijnych, który jest rozsyłany mailowo.

1. 4. Współpraca międzynarodowa

Od wielu lat wspieramy współpracę miast bliźniaczych w ramach programu Europa dla obywateli. Pełnimy również funkcję punktu kontaktowego programu UE URBACT. Organizujemy projekty wsparcia dla miast z Ukrainy, które są drugim najliczniejszym partnerem polskich miast (300 par miast bliźniaczych). Reprezentujemy polskie miasta w Komitecie Regionów UE, Radzie Gmin i Regionów Europy (CEMR) oraz Radzie Europy (CLRAE).

1. 5. Wyzwania rysujące się przed Związkiem w roku 2016

Największe problemy, z którymi przyjdzie się zmierzyć w nadchodzącym roku, dotyczą finansów (PIT) oraz edukacji (obowiązek szkolny, gimnazja, ograniczanie samodzielności).

Najważniejsze zmiany prawne, których oczekujemy, dotyczą systemu wyrównawczego i stabilizacji finansów JST, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz zamówień publicznych (w tym przywrócenie zamówień in-house w gospodarce odpadami).

Ważnym zamiarem Związku jest wpływanie na adresowane do JST programy rządowe i unij-ne, aby w jak największym stopniu odpowiadały na rzeczywiste potrzeby miast.

Wielkim zadaniem jest zbudowanie pozytywnego, wyrazistego wizerunku społeczności miejskich, obecnej w mediach dobrej marki miast polskich, których mieszkańcy poprą nas – jak trzy lata temu – w działaniach na rzecz rozwoju ich małych ojczyzn.

Biuro ZMP, 12 stycznia 2016 r.