Fakt, że lata 2021 i 2022 były tak trudnym dla samorządu okresem to efekt nie tylko destrukcji systemu finansów gmin, powiatów i województw, ale także wielu innych zmian centralistycznych, które pojawiają się niemal w każdej dziedzinie: edukacji, ochrony zdrowia, opłat i taryf w gospodarce odpadami, taryf za wodę i ścieki. Do tego dochodzi trwający już drugi rok gwałtowny wzrost inflacji oraz kryzys energetyczny, wywołany z jednej strony skutkami wojny w Ukrainie, a z drugiej perfidnym wykorzystaniem tej sytuacji przez państwowych monopolistów sektora energetycznego.
Dodatkowo był to kolejny rok postępującej dyskryminacji mieszkańców miast w dostępie społeczności miejskich do zasobów narodowych, w tym zwłaszcza finansowych.
W minionym Zarząd zaopiniował 91 projektów ustaw, 48 projektów rozporządzeń i 27 innych otrzymanych dokumentów. Przyjął 42 stanowiska i opinie, m.in. w sprawie sytuacji w oświacie, w sprawie poselskiego projektu ustawy o legalności działania organów gminy zaangażowanych w organizację wyborów prezydenckich w 2020 roku czy projektu ustawy o ochronie ludności oraz stanie klęski żywiołowej. Zarząd wystosował także apel do Prezydenta RP o wnikliwe przeanalizowanie ustawy „lex Czarnek” oraz wniosek do Andrzeja Dudy o zawetowanie ustawy „lex Czarnek 2”, a także apel w sprawie realizacji przez rząd RP uzgodnionych ram nowej perspektywy finansowej UE, zawartych w decyzji wykonawczej Rady Europejskiej ws. KPO oraz w umowie partnerstwa.
Wiele stanowisk powstało na podstawie wypracowanych przez przedstawicieli miast dokumentów Komisji problemowych ZMP. W Związku działa ich 21. Miasta do ich prac zgłosiły ponad 650 osób. Do zakresu działania Komisji należy opiniowanie i przygotowanie stanowisk i wniosków dotyczących aktów prawnych, wymiana doświadczeń, analizowanie stanu danej dziedziny. W 2022 roku Komisje odbyły ogółem 33 posiedzenia.
Stałym ważnym kierunkiem działań na rzecz wzmacniania kompetencji i wymiany doświadczeń w zarządzaniu miastami są projekty, na które Związek pozyskuj środki z innych źródeł niż składki członkowskie. Ich wielkość w r. 2022 pięciokrotnie przekroczyła wpływy ze składek. Źródłem finansowania są fundusze unijne lub norweskie/EOG, zarządzane poprzez poszczególne ministerstwa jako instytucje zarządzające, a Związek jest ich realizatorem lub współrealizatorem. Udział w projektach jest otwarty dla miast – nabór wynika z warunków otwartego konkursu organizowanego przez instytucje zarządzające, albo – gdy jest taka możliwość – bezpośrednio zapraszamy nasze miasta członkowskie.
Projekty są adresowane do miast i ich przedstawicieli (burmistrzów/prezydentów, radnych i pracowników). W działaniach projektowych uczestniczyło w ostatnich latach 218 miast członkowskich ZMP (w tym część w więcej niż jednym) oraz bardzo wielu pracowników samorządowych z tych miast.
Angażujemy się wyłącznie w projekty, które tworzą nowe rozwiązania: np. model zintegrowanej strategii terytorialnej, model struktury funkcjonalno-przestrzennej, lub tworzą nowe narzędzia, których nie ma na rynku lub które promują ważne rozwiązania. Staramy się, aby elementem metody realizacji naszych projektów była wymiana doświadczeń, a nie tylko działania eksperckie.
Sposób realizacji projektów umożliwia oszczędności dla Związku, to znaczy pozwala sfinansować i znacząco rozwinąć część działań statutowych Związku. Dzięki realizowanym projektom wspieramy podstawową działalność Związku na rzecz miast (opinie, analizy, ekspertyzy, działania medialne itp.)
Związek prowadzi aktywne działania informacyjne, promuje problematykę miejską i wspiera relacje między miastami. W 2022 r. podejmowaliśmy inicjatywy medialne w trudnej walce o finanse samorządowe, wielokrotnie apelowaliśmy za pomocą kampanii informacyjnych o wycofanie się rządu z planów centralizacji i upartyjnienia polskiej szkoły, aktywnie nagłaśnialiśmy narastające problemy w związku z kryzysem na rynku energetycznym i surowcowym.
