Było to wielkie święto kaszubskiej społeczności, kultury i tradycji, które znakomicie wpisało się w obchody 100-lecia nadania praw miejskich Kartuzom.

Po raz drugi w historii miasta Kartuzom przyznano rolę gospodarza Światowego Zjazdu Kaszubów. W sobotę do Kartuz przybyły tysiące osób – mieszkańców i sympatyków regionu, przedstawicieli prawie wszystkich oddziałów Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego, samorządowców, parlamentarzystów i kaszubskich działaczy. Tych, którzy przybyli pociągiem Transcassubia z Chojnic do Somonina, a następnie autokarami do stolicy Kaszub, witano na dworcu integracyjnym. Pasażerów Transcassubii z Helu witano na placu przy Muzeum Kaszubskim, spod którego wyruszył tłumny korowód uczestników wydarzenia na czele z Orkiestrą Dętą OSP Kartuzy oraz pocztami sztandarowymi.

Pochód przeszedł ulicami – Kościerską, Gdańską, Kolejową, Dworcową, Hallera, 3 Maja i Klasztorną wprost do Kolegiaty.

Przy Urzędzie Miejskim odsłonięto tablicę upamiętniającą 24. Zjazd. Dokonali tego burmistrz Kartuz, Mieczysław Grzegorz Gołuński wraz ze współorganizatorami wydarzenia – Janem Wyrowińskim, prezesem Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego, Mieczysławem Strukiem, marszałkiem województwa pomorskiego i Bogdanem Łapą starostą powiatu kartuskiego oraz patronami honorowymi Jarosławem Sellinem - Wiceministrem Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Dariuszem Drelichem, wojewodą pomorskim.

W południe w Kolegiacie rozpoczęła się uroczysta msza święta z kaszubską liturgią słowa pod przewodnictwem ks. dr. Arkadiusza Okroja, biskupa pomocniczego diecezji pelplińskiej. Podczas nabożeństwa poświęcono nowy sztandar kartuskiego oddziału ZKP.

Po mszy barwny korowód przemaszerował do Parku Solidarności, gdzie oficjalnie rozpoczęto XXIV Światowy Zjazd Kaszubów. Zebranych powitał burmistrz Kartuz.

- Spotykamy się w naszym pięknym mieście, w samym centrum Kaszub w wyjątkowym roku - 100-leciu nadania praw miejskich Kartuzom. Jesteśmy bardzo wdzięczni Zrzeszeniu Kaszubsko-Pomorskiemu, za wytypowanie nas do roli gospodarza XXIV Światowego Zjazdu Kaszubów. Chciałbym wszystkich powitać z całego serca i to serce otworzyć dla was, abyście czuli się tu, jak u siebie. Jesteście gospodarzami tej ziemi i niechaj to przysłanie dodaje nam dziś siły – powitał uczestników Zjazdu burmistrz Mieczysław Grzegorz Gołuński.

Prezes Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego, Jan Wyrowiński, przypomniał, że zjazdy Kaszubów organizowane są od 1999 roku, na pamiątkę włączenia wszystkich kaszubskich gmin w jedno województwo w 1998 roku.

- Kaszubi czekali na samorządność. Otrzymali ją w 1990 roku na poziomie gminnym, a przed 25 laty na poziomie wojewódzkim. Kaszubi potrafią korzystać z samorządności. Kiedy otrzymali stery władzy we własnym gminach, powiatach, województwie to pokazali, co potrafią, jak potrafią służyć swojej Małej Ojczyźnie. Samorządność to jedno z najważniejszych i najistotniejszych cech tożsamości kaszubskiej i wierność wartościom oraz umiejętność sprostania, wymaganiom i wyzwaniom współczesnego świata. Nigdy Kaszuby nie przyjdą do zguby. Wiedno Kaszebe! - podkreślał Jan Wyrowiński.

Do historii, w swoim wystąpieniu nawiązał też Mieczysław Struk, marszałek województwa pomorskiego, które było partnerem wydarzenia.

- Zależało nam na tym, by pokazać, że nie ma Polski bez Kaszub. I dlatego co roku spotykamy się w innym miejscu, by pokazać odrębność kulturową oraz to, że jesteśmy za utrzymaniem języka kaszubskiego i że chcemy trwać przy swoich wartościach. Dziś witamy też także tych, którzy Kaszubami nie są, ale dla których Kaszuby coś znaczą i są ważnym miejscem. Dzisiaj tutaj w Kartuzach bije serce naszej Małej Ojczyzny i Wielkiej Ojczyzny Polski – podkreślał marszałek Mieczysław Struk.

Na zjazdowej scenie oficjalnie podsumowano też I Bieg Dookoła Kaszub, którego uczestnicy pokonali ponad 700 kilometrów zapraszając wszystkich na Zjazd Kaszubów do Kartuz.

Ważnym i niezwykle radosnym momentem zjazdu była próba pobicia rekordu w jednoczesnej grze na diabelskich skrzypcach. Podczas pierwszej próby, w Brusach zagrało 39 osób. W Kartuzach udało się ten rekord pobić dokładnie o 100 procent! Osób, które wspólnie wykonały utwór Dërno Polka” przy akompaniamencie Regionalnego Zespołu Pieśni i Tańca „Kaszuby” z Kartuz było 78!

Podczas zjazdu na scenie w Parku Solidarności zaprezentowało się wielu fantastycznych artystów z Kaszub i samej gminy Kartuzy. Na dobry początek publiczność wysłuchała piosenki, przygotowanej z okazji 100-lecia miasta Kartuzy, którą wykonała Kaszubska Influencerka.

Zjazdowi towarzyszyło wiele dodatkowych wydarzeń, które odbywały się w różnych zakątkach miasta. Na Rynku można było podziwiać wystawę z fotografiami, przygotowanymi przez Artura Sochę, która powstała z okazji jubileuszu 100-lecia nadania Kartuzom praw miejskich. Oprócz tego zapoznać się można było z ekspozycjami pt. „W kręgu Młodokaszubów” oraz „Dr Michał Szuca – bankowiec i społecznik”.

Mnóstwo gości odwiedziło też Muzeum Kaszubskie, gdzie prócz stałej ekspozycji obejrzeć można było piękną wystawę malarstwa Stanisławy Neubauer „Kartuzy dawniej i dziś”.

Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna im. J. Żurakowskiego zaprosiła miłośników literatury na wyjątkowe spotkania autorskie, które odbędą się jako „Ogrody Literatury”. Do udziału w nich zaproszono Mariusza Kliszewskiego, Michała Hinca, Adama Lubockiego i Mateusza Szubę, Bożenę Gniado, Marta Goluch oraz Martynę Bundę i Tomasza Słomczyńskiego.

Odbyły się również turnieje gry w Baśkę i Buczkę. Turyści lepiej poznali Kartuzy za sprawą letniego spaceru z przewodnikiem.