PRZESTRZEŃ MIEJSKA
Kontekst:
Obywatele miast Europy mają prawo do dobrej jakości otoczenia architektonicznego i przestrzennego: do estetycznego, stymulującego ukształtowania przestrzeni przez współczesną architekturę o wysokiej jakości oraz utrzymywania i odnawiania historycznego dziedzictwa architektury.
(Europejska Deklaracja Praw Miejskich, Strasbourg 1992)
Przestrzeń jest cennym dobrem o charakterze ograniczonym, którym należy odpowiedzialnie gospodarować. Słynna już metafora gry o miasto w dużej mierze wiąże się z grą o miejską przestrzeń. Celem rozsądnej polityki miejskiej powinno być między innymi zapewnienie dostępu do wysokiej jakości przestrzeni publicznych wszystkim jej użytkownikom – nie tylko najsilniejszym graczom. Niestety, sfera kształtowania przestrzeni jest chyba jedną z najbardziej zaniedbanych w polskich miastach, co znajduje wyraz nie tylko w estetyce miejskiego krajobrazu, ale także w niefunkcjonalnych układach urbanistycznych. Pożądany ład przestrzenny częściej pozostaje teoretycznym postulatem niż realnym celem polityki przestrzennej. Jest to spowodowane przede wszystkim fatalnym uregulowaniem tej sfery w ustawach.
Po latach zaniedbań w tej sferze podjęto wreszcie starania, aby przeciwdziałać dalszej degradacji przestrzeni polskich miast. Ministerstwo Budownictwa i Infrastruktury prowadzi obecnie prace nad nowym Kodeksem urbanistyczno-budowlanym. Konkretne narzędzia umożliwiające porządkowanie krajobrazu miast daje również uchwalona 2 lata temu tzw. ustawa krajobrazowa.
Czy proponowane rozwiązania zaradzą nawarstwiającym się od lat problemom i pozwolą uczynnić nasze miasta bardziej uporządkowanymi i lepszymi do życia?
Kolejną ważną kwestią jest gotowość samorządów do wprowadzania zmian i chęć do współpracy z mieszkańcami. Ci coraz liczniej domagają się prawa do miasta – w tym wpływu na kształt miejskiej przestrzeni publicznej.
W ramach debaty na temat wyzwań związanych z kształtowaniem przestrzeni polskich miast trzeba nie tylko ocenić proponowane rozwiązania legislacyjne, ale również pokazać dotychczasowe pozytywne działania niektórych samorządów miejskich i organizacji społecznych.
Uczestnicy:
Prowadzenie: dr Piotr Fogel (Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa)
Grzegorz Muszyński, członek Zarządu BGK Nieruchomości
prof. dr hab. Piotr Lorens, Prezes Towarzystwa Urbanistów Polskich, Politechnika Gdańska
Paweł Jaworski, członek Zarządu Fundacji Napraw sobie Miasto
Robert Szymala, Zastępca Naczelnika Wydziału Rozwoju Miasta UM Wałbrzycha
prof. dr hab. Tomasz Kaczmarek, Uniwersytet Adama Mickiewicza, Poznań
Antoni Kopeć, Burmistrz Kątów Wrocławskich
Zdzisław Banaś, Burmistrz Siewierza
Andrzej Karasiński, Sekretarz Miasta Gliwice
Marcin Skwierawski, Zastępca Prezydenta Sopotu
Edyta Damszel-Turek, Dyrektor Biura Rozwoju Gdańska
Miłosz Sura, Metropolia Poznań
Wnioski:
Dyskusję zdominowały dwie grupy zagadnień:
1. Nowe regulacje prawne i ich oczekiwany oraz potencjalny wpływ na gospodarowanie przestrzenią w miastach.
2. Obowiązujące przepisy i wynikające z nich doświadczenia dla funkcjonowania miast oraz praktyki planistycznej.
• Zarówno przedstawiciele miast jak i eksperci dostrzegają potrzebę pilnego zakończenia prac nad Kodeksem urbanistyczno-budowlanym, który wyeliminuje krytykowane od lat rozwiązania, a także usprawni gospodarowanie przestrzenią w miastach. Jednocześnie wskazano na bardzo skomplikowany, niejasny charakter niektórych proponowanych rozwiązań szczegółowych. Zaapelowano o proste w interpretacji i stosowaniu przepisy.
• Wyrażono zaniepokojenie niektórymi propozycjami rozwiązań prawnych, zawartych w projekcie ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z uproszczeniem procesu inwestycyjno-budowlanego. Regulacje zawarte w tym projekcie wskazują, że akt ten ma charakter kolejnej specustawy, która jeszcze bardziej zdestabilizuje obowiązujący system planistyczny. Projekt ten wprowadza też część rozwiązań dyskutowanych w trakcie prac nad Kodeksem, jednak nadal nie eliminuje największych i najbardziej kontrowersyjnych zapisów obowiązującej ustawy, na przykład odnoszących się do zgodności decyzji o warunkach zabudowy ze studium.
• Przedstawiciele samorządów oraz eksperci zgodnie wyrazili pogląd, że w obecnych realiach prawnych można dobrze i skutecznie gospodarować przestrzenią. Podkreślono, że bardziej niż nowe przepisy potrzebna jest wizja rozwoju i konsekwentne działanie. Jednak osiągnięcie ładu przestrzennego w obecnych uwarunkowaniach nie jest łatwe i wymaga wiele wysiłku, a nawet walki. Niestety, działania te utrudnia orzecznictwo oraz sposób funkcjonowania nadzoru, który - przy niejasności przepisów - znajduje wiele okazji do kwestionowania przyjmowanych przez gminy planów.
• Dyskutowano o wzmacnianiu potrzeby współdziałania samorządów w zakresie gospodarowania przestrzenią. Zwrócono uwagę, że sukcesy odnoszą te samorządy, które chcą ze sobą współpracować. W dyskusji wskazano na duży potencjał tkwiący w samoorganizowaniu się samorządów i wyrażano obawy przed zbyt sztywnymi próbami uregulowania tych kwestii w ustawie.
• Podniesiono potrzebę wprowadzenia rozwiązań prawnych, które wiązałyby wysokość podatku od nieruchomości z przeznaczeniem terenu w planach miejscowych.
• Dyskutowano o różnych formach współdziałania z mieszkańcami w szeroko pojętym kształtowaniu przestrzeni. Wskazano na szereg pozytywnych doświadczeń w tym zakresie oraz na otwartość części samorządów lokalnych na nowe sposoby włączania mieszkańców w grę o miasto.
Relacja z pozostałych sesji tematycznych XV Kongresu Miast Polskich i I Kongresu Polityki Miejskiej w załączeniu.
