Jak nowe lokowane instytucje kultury radzą sobie po otwarciu? Jak oddziałują na polskie miasta? Jakie są konsekwencje boomu na budowanie teatrów, muzeów, filharmonii, centrów kultury czy bibliotek w naszym kraju? Odpowiedzi na te i wiele innych pytań próbowali znaleźć badacze w ramach ogólnopolskiego projektu „Nowe lokowanie instytucji publicznych w miejskich ekosystemach kultury w Polsce" współfinansowanego ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Projekt realizowany był w roku 2016 przez Związek Miast Polskich oraz Regionalne Obserwatorium Kultury UAM. Ideą przedsięwzięcia było zbadanie warunków działalności i obszarów oddziaływania szczególnej grupy instytucji kultury. Zlokalizowane są zarówno w dużych, jak i małych miastach na terenie Polski. Mają różny profil działalności (wśród nich m.in. muzeum, filharmonia, biblioteka, centra kultury i teatr). Łączy je jedno: w ciągu ostatnich kilku lat zostały po raz pierwszy lub od nowa ulokowane w miejskich ekosystemach kultury, uzyskały nową infrastrukturę i potencjał do działania.

Badaniem objęto osiem instytucji kultury z całego kraju. Wśród nich znalazła się Brama Poznania, Biblioteka Stacja Kultura w Rumi, Gdański Teatr Szekspirowski, Filharmonia Gorzowska, Centrum Kultury w Grodzisku Mazowieckim, Muzeum Śląskie w Katowicach, Centrum Dialogu im. M. Edelmana w Łodzi oraz Centrum Kultury Browar B. we Włocławku.

Warto przypomnieć, że polskie samorządy w ostatnich latach wydatkowały na kulturę niemal tyle samo środków, co budżet centralny. W polskich miastach w ostatnim okresie powstało sporo ciekawych i spektakularnych obiektów, które zdobywają nagrody i przyciągają uwagę zarówno mieszkańców, jak i turystów. Badaczy interesowało, czy te nowe, piękne instytucje kultury znajdą odbiorców swojej działalności i dadzą się zapełnić publicznością. Czy przyciągną tych, którzy dotąd z kultury nie korzystali ? Czy wzmocnią lokalną tożsamość mieszkańców ? Czy może nadmiernie obciążą miejskie budżety

- Projekt badawczy miał na celu objąć fenomen entuzjazmu budowania nowych instytucji i nowego lokowania siedzib instytucji kultury w zestawieniu z realiami ich działania po ich otwarciu. Mamy nadzieję, że nasza diagnoza okaże się przydatna nie tylko dla samych instytucji, ale i samorządów, a w konsekwencji przyczyni się do rozwoju obszaru związanego z inwestowaniem w kulturę – mówi dr Marcin Poprawski, koordynator badania.

W prace zaangażowanych było dziewięcioro badaczy. W każdym z miast członkowie zespołu przeprowadzili badania terenowe, ankiety z odbiorcami oferty wybranych instytucji oraz z ich pracownikami, wywiady pogłębione, zorganizowali także moderowane panele dyskusyjne. Łącznie, różnymi metodami zbadano 712 osób. - Kompleksowe badanie umożliwiło nam uchwycenie zjawiska oddziaływania nowych obiektów instytucji kultury na miasto w różnych jego aspektach, a także wyszczególnienie szans i zagrożeń, jakie wiążą się z powstawaniem nowej infrastruktury kulturalnej – dodaje Poprawski.

Wyzwania, jakie stroją przed nowo lokowanymi instytucjami kultury to m.in. problem z budowaniem korzystnego wizerunku nowych miejsc, uzasadniania słuszności podjętego wysiłku inwestycyjnego, troski o środki finansowe związane z utrzymaniem nowo powstałych obiektów, często bardzo efektownych i świetnie wyposażonych, ale też, o czym samorząd dowiaduje się często po fakcie, drogich w utrzymaniu. Badacze pytali o niełatwą pracę budowania nowej marki instytucji i zaufania do niej (również w kategorii jakości oferty kulturalnej) oraz o trudność w dotarciu z ofertą do nowych potencjalnych odbiorców. Zbadali ich relacje z otoczeniem – reakcje środowiska kulturalnego (m.in. innych instytucji i organizacji pozarządowych), pytali o aspekt konkurencji (współdzielona publiczność i budżet) oraz o budowanie sieci współpracy.

Autorzy projektu chcieli się wreszcie dowiedzieć, czy udana inwestycja kulturalna może dać władzom miasta poparcie w kolejnych wyborach i odwrotnie – czy nieudana może przyczynić się do porażki ? Czym jest NIEUDANA inwestycja w infrastrukturę kulturalną? Który etap powstawania „nowej” instytucji jest najtrudniejszy i dlaczego?

Wkrótce ukaże się raport podsumowujący projekt poświęcony nowym instytucjom kultury w miastach.

Zakończony właśnie projekt był jednym z ostatnich realizowanych dzięki środkom z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Związek Miast Polskich i Regionalne Obserwatorium Kultury UAM dzięki tym grantom zrealizowały wspólnie kilka ciekawych przedsięwzięć, których celem było wzmocnienie jakości polityki kulturalnej prowadzonej przez polskie miasta. W ostatnich latach badano m.in. udział seniorów w działaniach kulturalnych, kompetencje liderów miejskich instytucji kultury oraz oddziaływanie festiwali na miasta. (epe)