W pierwszej połowie 2024 roku kończy się drugi, 3-letni okres obowiązywania taryf wodociągowo-kanalizacyjnych. Większość polskich gmin i przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych stoi więc przed wyzwaniem przygotowania nowych wniosków o zatwierdzenie taryf dla zbiorowego zaopatrzenia w wodę oraz zbiorowego odprowadzania ścieków na okres kolejnych 3 lat.
Temat jest ważny przede wszystkim z powodu stopnia skomplikowania całego procesu, a także zaostrzonej polityki zatwierdzania nowych taryf, prowadzonej przez organ regulacyjny. Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej „Wód Polskich”, które pełniąc tę funkcję, bardzo często odrzucają przedkładane wnioski taryfowe. Wówczas niemożliwe staje się wprowadzenie nowych cen oraz opłat za usługi świadczone przez lokalne przedsiębiorstwa. W czasach inflacji i niepewności gospodarczej jest to szczególnie problematyczne. Nic więc dziwnego, że postępowania taryfowe bardzo często stanowią oś zażartych sporów między przedsiębiorstwami a organami regulacyjnymi (500 wniosków z negatywną opinią!). Wiele z nich ma też swoją kontynuację w ramach postępowań sądowych. Jak uniknąć takich problemów radził Tymoteusz Mądry, radca prawny, CEO Aspiratio Consulting sp. z o.o. Zwrócił on uwagę, że wyzwaniem jest obecnie nie tylko kolejna perspektywa taryfowa, ale także wzrost cen energii elektrycznej, wybory samorządowe w 2024 roku, zagospodarowanie wód opadowych i roztopowych oraz przelewy burzowe, nieczystości ciekłe i gospodarowanie odpadami.
Remedium na problemy branży wod-kan mogą być odpowiednio i właściwie przygotowane projekty taryf na nowy okres, poparte rzetelnymi obliczeniami. To stwarza dużą szansę na pomyślne przejście przez cały proces i może przyczynić się do przeforsowania wyższych cen i urealnienia przychodów. Zdaniem T. Mądrego, ceny za wodę poniżej 2 zł za 1 m3 oraz za ścieki w granicach 3,90-4,20 zł za 1 m3 nie zapewniają w żaden sposób rentowności dla spółek wod-kan.
Ważne terminy
Ekspert omówił krok po kroku podstawy prawne i obowiązki ustawowe dla przedsiębiorstw wodno-kanalizacyjnych w zakresie postępowań taryfowych, elementy wniosku o zatwierdzenie taryfy za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków (zawartość uzasadnienia) oraz postępowanie taryfowe. Zgodnie z zapisami ustawowymi firma wod-kan opracowuje taryfę w sposób zapewniający: uzyskanie niezbędnych przychodów, ochronę odbiorców usług przed nieuzasadnionym wzrostem cen i stawek opłat, eliminowanie subsydiowania skrośnego, motywowanie odbiorców usług do racjonalnego korzystania z wody i ograniczania zanieczyszczenia ścieków czy łatwość obliczania i sprawdzania cen i stawek opłat.
Odnosząc się do terminu 45 dni, jaki ma regulator na załatwienia wniosku taryfowego, to ekspert podkreślał, że liczy się on od dnia złożenia kompletnego wniosku, czyli po uzupełnianiach, do których mogą wezwać „Wody Polskie”. Nakład czasu potrzebny na przygotowanie wniosku taryfowego to ok. 120 dni. Kancelaria Wod-Kan przygotowała darmowy kalkulator, który pozwala dobrze wyliczyć termin rozpoczęcia przygotowania nowego wniosku taryfowego.
Uchwały o dopłatach
W sytuacjach gdy proponowany wzrost cen jest szczególnie wysoki (powyżej 15-20%), szanse na zatwierdzenie tak skonstruowanej taryfy przez Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej (RZGW) Państwowego Gospodarstwa Wodnego „Wody Polskie” zdecydowanie maleją. W opinii T. Mądrego, w takim przypadku najlepszym rozwiązaniem jest zastosowanie dopłat dla odbiorców do ceny wody lub ścieków z budżetu gminy (w formie uchwały), które będą czynnikiem pozytywnym w postępowaniu taryfowym. Dzięki takiemu zabiegowi można obniżyć końcową cenę do poziomu akceptowalnego przez „Wody Polskie”, a zarazem uzyskać zatwierdzenie taryf zgodnych z proponowanymi stawkami. To ciekawy instrument poprawiający pozycję negocjacyjną wobec organów regulatora.
Dodatkowe grupy taryfowe
Warto pamiętać również, że choć nie wynika to bezpośrednio z przepisów prawa, RZGW zaczęły wymagać od przedsiębiorstw wod-kan wyodrębnienia we wnioskach taryfowych dodatkowej grupy taryfowej dla odbiorców usług zbiorowego dostarczania wody. „Wody Polskie” wskazują, że w celu prawidłowego wyodrębnienia grup taryfowych z uwzględnieniem opłaty abonamentowej, należy każdorazowo wyodrębnić osobną grupę taryfową uwzględniającą odbiorców usług, którym dostarczana jest woda w celach jej wykorzystania określonych w art. 22 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (publiczne studnie, fontanny, zraszanie ulic i cele p-poż).
Konieczne plany rozwoju sieci
Aby koszty przedsiębiorstw wod-kan związane z planowanymi nowymi inwestycjami zostały przez regulatora uwzględnione, konieczne jest ich wskazanie w wieloletnich planach rozwoju i modernizacji sieci. Brak tego planu często skutkował do tej pory odmową podwyżek, nawet jeżeli były uzasadnione. Wśród dobrych praktyk, które wskazywał radca prawny, jest ponadto współpraca z właścicielem (czyli JST). Brak takiej zgody ze strony gminy czy miasta może doprowadzić do negatywnego rozstrzygnięcia „Wód Polskich”. T. Mądry radził też, aby zadbać o ewidencję księgową, co może okazać się niezbędne, aby wydzielić koszty stałe i zmienne, przychody związane z poszczególnymi rodzajami działalności przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego. Ze względu na ryzyko przewlekania postępowań, co jest niekorzystne z punktu widzenia prowadzenia budżetu i całej działalności, warto przystąpić do sporządzania wniosku w najszybszym możliwym terminie. Ekspert podkreślał także, że warto się odwoływać oraz, gdy to uzasadnione, występować o skrócenie aktualnie obowiązującej taryfy. Chociaż postępowanie nie jest proste i wymaga skupienia się na przejrzeniu całego procesu, to i tak warto, szczególnie że nie wiąże się to z paraliżem do czasu rozstrzygnięcia sporu (obowiązuje bowiem stara taryfa).
