Samorządowcy przedstawiają fakty i postulaty istotne w kontekście funkcjonowania polskich samorządów.

Subwencja „szkolna” (odrębnie ustalana część subwencji ogólnej dla samorządów) jest od lat odgórnie, arbitralnie ustalana w budżecie państwa. Zawsze stanowiła dofinansowanie kosztów prowadzenia szkół przez JST (nigdy nie pokrywała 100% wydatków).

Sposób obliczania subwencji nigdy nie był dokładnie ustalony, jednak w ustawie o dochodach JST był od 2003 roku zapis gwarantujący jej minimalną wysokość w kolejnych latach.

Po uchwaleniu w roku 2015 ustawy o finansowaniu oświaty zapis ten zniknął, a sama ustawa de facto rozmydla zasady finansowania oświaty, zamiast określić standardy i mechanizm ustalania subwencji.

Algorytm NIE jest narzędziem obliczania kwoty subwencji, a tylko sposobem jej podziału na JST.

Wielkość subwencji „szkolnej” na tle wydatków JST na oświatę

Wnioski:
- w roku 2003 subwencja sfinansowała 71,55% wydatków JST na oświatę, w roku 2019 – tylko 57,20%.

- w roku 2003 samorządy sfinansowały z własnych środków 27,16% wydatków oświatowych, a w roku 2019 – aż 37,48% (w tym pokaźną kwotę wydatków majątkowych).

- zakreskowany obszar na wykresie pokazuje wielkość wydatków na płace w oświacie samorządowej.

- w roku 2003 wydatki na płace były tylko o 0,67% większe niż środki z subwencji „szkolnej”; w roku 2019 wydatki na płace w oświacie były już o 10,77% większe niż otrzymana subwencja.

- zestawienie tych danych jednoznacznie wskazuje, że – mimo wzrostu – subwencja z budżetu państwa w coraz mniejszym stopniu pokrywa wydatki JST na oświatę, gdyż koszty jej funkcjonowania, w tym narzucany odgórnie wzrost płac nauczycieli, rosną znacznie szybciej.

- z naszych danych wynika, że w latach 2017-2019 kwota wzrostu wynagrodzeń nie znajdująca pokrycia w subwencji, osiągnęła w roku 2020 aż 4,3 mld zł.

Źródła finansowania wydatków na oświatę, w tym na płace [mld zł]
Wykres uzupełnia dane zobrazowane w p. 1, tym razem w ujęciu kwotowym.

Dopłaty do subwencji „szkolnej” w poszczególnych kategoriach JST

Wnioski:

- do subwencji „szkolnej” dopłacają wszystkie kategorie JST; od roku 2017 dopłaty te silnie wzrosły;

- dopłaty te stanowią od prawie 9 do ponad 25% dochodów bieżących, będących do dyspozycji JST;

- konieczność przeznaczenia coraz większych części „wolnych” (pozostających do dyspozycji) środków na oświatę powoduje, że
jest ich coraz mniej na inne zadania, w tym na rozwój;

- dla miast na prawach powiatu
wartości są pozornie niższe – zakres ich zadań jest znacznie szerszy;

- najsilniej pogorszyła się sytuacja powiatów, którym wskaźnik wzrósł z 2% w roku 2011 do ok. 9%.

Zachęcamy do pobrania załączników.