Miasta świata w Katowicach

„Światowe Forum Miejskie, którego XI sesja gościła od 26 do 30 czerwca w Katowicach, odbywa się co dwa lata i jest sztandarowym spotkaniem UN Habitat – Biura ONZ ds. Osiedli Ludzkich, zlokalizowanego w Nairobi. Habitat jest w głównej mierze odpowiedzią na problemy wielkich skupisk ludzkich w miastach Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej, choć oczywiście sam fakt skupiania się w miastach całego świata licznych zjawisk wyzwań społecznych powoduje, że znaczna ich część ma charakter uniwersalny.

Forum jest miejscem spotkania najróżniejszych środowisk i twórczego zderzania rozmaitych podejść, idei i propozycji rozwiązań tych problemów, a różnorodność i liczebność uczestników powoduje, że nie podejmuje się na kolejnych sesjach decyzji, a raczej ułatwia wytyczanie kierunków działań w różnych przestrzeniach życia miejskiego i rozwijania szeroko rozumianej myśli urbanistycznej, uwzględniającej wypracowane przez ONZ cele zrównoważonego rozwoju.

Dyskusje na WUF dotyczyły przede wszystkim tego, jak miasta mogą radzić sobie z wyzwaniami związanymi z konfliktami zbrojnymi, zmianami klimatu oraz odbudową po pandemii COVID-19. Debatowali eksperci, ludzie biznesu, przedstawiciele władz centralnych i lokalnych średniego szczebla, co przyczyniło się do wysokiego poziomu merytorycznego rozmów. Do Katowic na WUF nie przyjechali najważniejsi burmistrzowie świata zachodniego, stosunkowo silna była natomiast – jak zwykle - reprezentacja miast południowoamerykańskich, afrykańskich i azjatyckich, gdzie problemy miejskie są najbardziej złożone.

Na zakończenie WUF 11 podpisano też m.in. deklarację katowicką, w której 20 europejskich metropolii zrzeszonych w sieci European Metropolitan Authorities (EMA) zobowiązało się działać na rzecz realizacji pięciu celów: wsparcia dla Ukrainy, zarządzania metropolitalnego, ochrony zasobów i infrastruktury, powstrzymania zmian klimatycznych oraz współpracy i wymiany międzynarodowej.

Zgromadzenie Ogólne ZMP i Rada UMP

Dla nas Forum zlokalizowane właśnie teraz w Katowicach stało się okazją do powiązania udziału w nim z przyjęciem przez rząd zaktualizowanej Krajowej Polityki Miejskiej. Dlatego już na początku roku Zarząd Związku Miast Polskich zdecydował, że podzieli tegoroczne Zgromadzenie Ogólne na dwie tury, łącząc drugą, merytoryczną z obradami WUF 11 i lokalizując ją w Katowicach. W międzyczasie postanowiliśmy połączyć ją z posiedzeniem Rady Unii Metropolii Polskich.

To wspólne posiedzenie nie miało na celu zaopiniowane KPM, w której opracowaniu nasi eksperci i przedstawiciele miast brali aktywny udział, lecz było okazją do rozpoczęcia debaty nad jej wdrażaniem. Jako dokument programowy Krajowa Polityka Miejska, choć nie zawiera wszystkich wątków życia miast, wskazuje priorytety, jakie chce realizować rząd - szczebel centralny sektora publicznego. Trzeba przy tym pamiętać, że w Polsce również szczebel regionalny – województwa – prowadzą ważną dla miast politykę rozwoju regionalnego. W wymiarze lokalnym miasta, zwłaszcza duże, metropolitalne, będąc podmiotami tej polityki, chcą ją kreować i wdrażać, współdziałając z centrum i regionami, w miejskich obszarach funkcjonalnych, w tym metropolitalnych.

Dobrze oceniając przyjęty przez rząd dokument, zdajemy sobie sprawę, że to jest program działania, którego faktyczną jakość potwierdzi dopiero jego skuteczna realizacja. A przed nami spore wyzwania: nowa ustawa o zrównoważonym rozwoju miast, której założenia są zapowiedziane na jesień tego roku (projekt założeń ZMP przedstawił resortowi dwa lata temu). Przed nami zmiany w zakresie planowania przestrzennego i postulat reformy podatku od nieruchomości, by był on także narzędziem porządkowania przestrzeni, poprzez powiązanie stawki podatku z określonym w planie miejscowym sposobem użytkowania. Czekamy na likwidację „wuzetek” w dzisiejszym, szkodliwym kształcie. KPM kładzie słusznie nacisk na planowanie rozwoju w miejskich obszarach funkcjonalnych, a nie w granicach administracyjnych miast. Ale by to ułatwić, niezbędne są nowe formy prawne współdziałania w tych obszarach, zwłaszcza metropolitalnych. Wyzwaniem jest zielona transformacja miast i zrównoważony transport miejski. Ale także zagospodarowanie śmieci, w tym przetwarzanie ich frakcji energetycznej na ciepło i prąd, kluczowe zwłaszcza teraz po krachu na rynku paliw. Jeśli to wszystko się powiedzie, będzie można powiedzieć, że KPM 2030 do dobry program.

Wspólne stoisko – miejsce spotkań

Wiedząc, że sporo propozycji merytorycznych spotkań, zgłoszonych przez polskie miasta do „ścieżki europejskiej” WUF nie zmieściło się w oficjalnym programie, wspólnie z Unią Metropolii Polskich postanowiliśmy zorganizować w części EXPO stoisko, planując je nie jako ekspozycję, lecz miejsce spotkań, rozmów i debat, w tym także o charakterze seminariów tematycznych, dotyczących spraw, które nasze miasta proponowały organizatorom. Były też briefingi prasowe i tematyczne, w tym m.in. w kwestii terminu wyborów w kontekście kadencyjności organów JST.

Zbudowaliśmy wspólnie program wydarzeń na naszym stoisku, dzieląc się ich przygotowaniem między UMP i ZMP. Program obejmował m.in. 13 paneli z udziałem samorządowców, i ekspertów, także zagranicznych. Rozmawialiśmy o miastach, rosnących wyzwaniach, z którymi muszą się mierzyć, finansowaniu ich rozwoju i bieżącego funkcjonowania. Uczestnicy i obserwatorzy ocenili jakość naszego programu wysoko, czemu dali wyraz m.in. w mediach społecznościowych. Najważniejszym miernikiem powodzenia tego wspólnego przedsięwzięcia była frekwencja na poszczególnych wydarzeniach – stoisko tętniło życiem, co dostrzegli również organizatorzy WUF.

Miasta ukraińskie na naszym stoisku

Wiedząc, jak ważną sprawą dla nas wszystkich jest przyszłość Ukrainy, zaprosiliśmy na nasze stoisko Związek Miast Ukrainy (AMU), z którym współpracujemy od ponad 20 lat. Związek był współgospodarzem stoiska, a wtorek, 28 czerwca był Dniem Ukraińskim, który oczywiście zgromadził licznych uczestników. Delegacja AMU liczyła 11 merów lub ich zastępców, w tym z Buczy, Dnipro, Żytomierza i Bałty, a także 2 osoby z kijowskiego Biura Związku. Nasi goście z objętej barbarzyńską napaścią Ukrainy mówili o trudnym dzisiaj i o bieżących potrzebach, ale także o przyszłej – mamy nadzieję szybkiej – odbudowie ukraińskich miast. W spotkaniach uczestniczyło wielu samorządowców z Polski, z Prezesem ZMP, Zygmuntem Frankiewiczem, sekretarz generalny CEMR, Fabrizio Rossi, przedstawiciel Komisji Europejskiej w Kijowie, dr Tomasz Ostropolski, europosłowie Jerzy Buzek i Jan Olbrycht, merowie z Francji oraz przedstawiciele Związku Władz Lokalnych Norwegii.

Przedstawiciele Ukrainy byli też obecni na dwóch innych stoiskach strefy EXPO, jednak tylko u nas – jako współgospodarze – mieli swoje logo, barwy narodowe i możliwość zorganizowania własnych wydarzeń i spotkań.

Ważna lekcja na przyszłość

Prawie każde spotkanie, sesja, dyskusja panelowa czy briefing, przynosiło nowe pomysły, pozwalało na uzupełnienie wiedzy, owocowało zaplanowaniem kolejnych kroków, działań i spotkań. Nie było przełomem, ale – jak każde dobrze przygotowane i zorganizowane – umożliwiło konstruktywne wnioski na przyszłość. Oby udało się choć część z nich zrealizować.”

Andrzej Porawski, dyrektor Biura ZMP

W załączeniu Deklaracja Katowicka