Stanowisko
Strony Samorządowej Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego
w sprawie
finansów jednostek samorządu terytorialnego

Strona Samorządowa Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego zwraca uwagę, że od czterech lat znacząco pogarsza się stanu finansów samorządowych, który jest efektem zmian prawnych, wprowadzanych bez respektowania zasad zawartych w art. 167 Konstytucji RP.

Ubytki w dochodach własnych JST, będące wynikiem zmian ustawowych, nie są rekompen-sowane. Nowe zadania są przekazywane bez wystarczających środków finansowych. Wprowadza się nowe (generujące wzrost kosztów) standardy realizacji zadań własnych miast, gmin, powiatów i województw, którym nie towarzyszy wzrost zasilania finansowego. Na te nieodpowiedzialne praktyki nałożyły się dodatkowo skutki spowolnienia gospodarczego.

Różne źródła (w tym BGK i PKO BP) oceniają, że w wyniku tych działań centrum i oko-liczności zewnętrznych z budżetów samorządów ubyło w ostatnich latach od 10 do 14 miliar-dów złotych rocznie. Wprawdzie ubytki podawane w sprawozdaniach MF są mniejsze, jed-nak nie uwzględnia się przy tym faktu, że część luki wypełniają dotacje celowe z funduszy strukturalnych UE, które mają sztywne przeznaczenie, a ponadto generują dodatkowe koszty (współfinansowanie) i wzrost zadłużenia (prefinansowanie). Wzrost deficytu w budżetach JST w ostatnich latach jest wymuszony wyłącznie przez wskazane wyżej przyczyny, a nie przez zmianę polityki finansowej samorządów.

Podjęta przez resort finansów dyskusja o konieczności ograniczenia deficytu JST jest w tej sytuacji typowym tematem zastępczym. Jeśli Polska ma się nadal rozwijać w tempie, które zapewni realizację przynajmniej części oczekiwań mieszkańców i programów operacyjnych UE, niezbędne jest wzmocnienie finansów samorządowych, a nie jałowe dyskusje na mało istotne, zastępcze tematy.

Oczekujemy podjęcia rzetelnej debaty na temat finansów samorządowych, także w zakresie ograniczania wydatków publicznych (istotna część naszych wydatków bieżących to wydatki sztywne). W jej ramach powinny zostać uwzględnione następujące postulaty:

1. Przywrócenie zasady rekompensowania ubytków w dochodach własnych JST, które są rezultatem zmian prawnych (poszanowanie art. 167 Konstytucji RP).
2. Odpowiedni wzrost udziałów JST we wpływach z PIT w związku z dokonanymi w ostatnich latach zmianami w ustawie o podatku PIT.
3. Wprowadzenie zapowiadanego zwrotu VAT-u od inwestycji publicznych JST.
4. Zmiana systemu wyrównawczego, który powinien uwzględniać nie tylko nierówny rozkład dochodów JST, ale także zróżnicowane koszty realizacji zadań.
5. Przekazywanie nowych zadań w sposób prawnie uporządkowany (zapisany w ustawie o dochodach JST), w następującej kolejności:

-   rzetelna wycena kosztów zadania,

-   określenie standardu realizacji zadania,

-   na tej podstawie tekst ustawy, z równoczesną, adekwatną zmianą zasilania finansowego.

Dopiero rozpatrzenie tych kwestii i znalezienie skutecznych rozwiązań może być podstawą do dyskusji na tematy techniczne, w tym dotyczące procedury ograniczania deficytu JST. Najpierw trzeba zlikwidować źródła tego deficytu, które leżą w całości poza sferą odpowiedzialności władz lokalnych i regionalnych.

Warszawa, 27 września 2011                                            (-) Ryszard Grobelny

                                                                       p.o. Współprzewodniczącego Komisji Wspólnej