Jak podkreślają w stanowisku reprezentanci miast, projekt ustawy o dochodach JST (druk sejmowy nr 2542), który ma duże znaczenie dla finansów JST, został przekazany do Sejmu bez zachowania trybu określonego w przepisach, w tym bez opinii Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego.

Niesprawiedliwy i antymiejski projekt

Regulacja ta oznacza de facto przejście do ręcznego sterowania finansami JST, opartego o arbitralne decyzje urzędników, którzy w żadnym stopniu nie konsultują ich z JST. Projekt - wbrew propagandzie – nie stanowi żadnego dodatkowego wsparcia finansów JST, ponieważ środki; jest tylko przesunięciem o kilka miesięcy przekazania kwot, które byłyby należne JST wg nowego, ryczałtowego mechanizmu redystrybucji udziałów w PIT. „Projekt w najmniejszym stopniu nie rekompensuje dotychczasowych ubytków JST w bieżących dochodach własnych, jakimi są udziały we wpływach z podatku PIT, jaki płacą mieszkańcy danej społeczności. Dodatkowo projekt przewiduje redystrybucję kwoty, która jest przenoszona z likwidowanej, przyszłorocznej subwencji rozwojowej, w sposób niezwiązany z tymi ubytkami, zasilając niektóre JST kosztem innych” – argumentują przedstawiciele Zarządu ZMP. To niesprawiedliwy i wyraźnie antymiejski projekt. Ich zdaniem, projekt dodatkowo narzuca odgórnie sposób wykorzystania części przekazywanych „awansem” bieżących dochodów własnych na zadanie, które w żaden sposób nie jest związane z dotychczasowymi zadaniami JST. Narusza to konstytucyjną zasadę samodzielności finansowej JST.

Na osłonę obywateli przed skutkami inflacji oraz kryzysu energetycznego należy przeznaczyć dodatkowe środki z budżetu centralnego. Członkowie Zarządu ZMP oczekują objęcia JST, realizujących podstawowe usługi publiczne dla obywateli, osłoną inflacyjną z budżetu centralnego, analogicznie do osłony antyinflacyjnej innych sektorów. Podtrzymują też wcześniejsze postulaty konieczności przywrócenia systemowego kształtu zasilania finansowego JST i pełnego zrekompensowania skutków wprowadzanych od 2019 roku zmian w podatku PIT. Więcej w stanowisku.

Niedofinansowanie oświaty głównym grzechem MEN

Zarząd zajął również stanowisko w sprawie sytuacji w oświacie. W opinii ZMP, resort edukacji całkowicie utracił kontrolę nad sytuacja polskiej oświaty, doprowadzając ją do głębokiego kryzysu. Największym, śmiertelnym grzechem MEN wobec polskiej oświaty jest jej rosnące niedofinansowanie. W roku 2021 subwencja szkolna pokryła już tylko 60% bieżących kosztów oświaty, a jej relacja do PKB spadła po raz pierwszy poniżej 2% i wyniosła 1,98%. „Luka finansowa w oświacie, rozumiana jako różnica między kwotą subwencji a kosztami bieżącymi, rosła stale, jednak do 2015 r. przyrosty te wynosiły ok. 0,5 mld zł rocznie. Począwszy od r. 2016 przyrost wynosi już prawie 3 mld zł rocznie, przy czym w każdym kolejnym roku znaczna część tej kwoty jest efektem niedoszacowania skutków wynegocjowanych ze związkami zawodowymi podwyżek płac nauczycieli. W r. 2004 subwencja pokrywała ponad 99%, a w r. 2021 – już tylko 80% kosztów osobowych w oświacie. Rosnące niedofinansowanie oświaty powoduje pogłębianie się nierówności w dostępie dzieci do edukacji, gdyż wiele miast i gmin, dopłacając wielkie kwoty do podstawowego zakresu działania szkół, nie ma już możliwości finansowania zajęć dodatkowych” - piszą w stanowisku samorządowcy z miast. Zarząd Związku w pełni popiera wniosek Krajowej Sekcji Oświaty i Wychowania NSZZ „Solidarność” z 9 maja br. o natychmiastowe odwołanie Przemysława Czarnka z funkcji Ministra Edukacji i Nauki oraz Dariusza Piontkowskiego z funkcji sekretarza stanu w resorcie edukacji. Więcej w stanowisku.

Chaos i nieścisłości w regulacji gospodarki wodno-ściekowej

Zarząd negatywnie zaopiniował rządowy projekt ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (UC 130), który – w zamiarze projektodawców – ma wdrożyć dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/2184 z 16 grudnia 2020 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. W opinii Zarządu, zakres wprowadzanych zmian jest bardzo szeroki i chaotyczny oraz może mieć istotny wpływ na przyszłe funkcjonowanie przedsiębiorstw wod.-kan. W szczególności wskazano na niespójność i problemy interpretacyjne związane z zapisami projektowanej ustawy, dlatego cała nowelizacja wymaga dogłębnej analizy prawnej. - Nie zgadzamy się zwłaszcza z podejściem projektodawców do „karania” gmin za niewdrożenie postanowień dyrektywy, polegającym na przeniesieniu całkowitej odpowiedzialności za takie sytuacje na gminy, podczas gdy odpowiedzialność ta w rzeczywistości dotyczy państwa. Gminy są częścią państwa, ale nie mogą odpowiadać za jakość legislacji, za obiektywne uwarunkowania geologiczne itp. - stwierdzili zasiadający z Zarządzie Związku.

Przedstawiciele miast zwracali uwagę, że w obecnym kształcie to bardzo szkodliwa regulacja dla JST, ponieważ obciąża je odpowiedzialnością, nie dając żadnych narzędzi do wywiązania się z niej. Projekt zakłada np. wprowadzenie zmian w ustawie pomocy społecznej (art. 4) polegających na poszerzeniu zadań własnych gminy o charakterze obowiązkowym o identyfikację osób wrażliwych i zmarginalizowanych grup osób bez dostępu lub o ograniczonym dostępie do wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi i ustalanie przyczyny braku lub ograniczenia tego dostępu. Projektowany przepis nie precyzuje jednak, w jaki sposób ma następować identyfikacja tych osób. 

Najważniejszy jednak argument na rzecz negatywnej opinii dotyczy niezgodności z art. 167 ust. 1 i 4 Konstytucji i ukonkretnieniem tych przepisów w art. 50 ust. 1 i 2 ustawy o finansach publicznych. Obecna wersja projektu jest niezgodna z prawem, a oprócz tego nie zapewni osiągnięcia zamierzonych celów zawartych w dyrektywie UE. Zdecydowano o przekazaniu licznych uwag miast do twórców regulacji. Wyrażono przy tym gotowość ponownego zaopiniowania projektu po uwzględnieniu niezbędnych poprawek i uzupełnień. Opinia ZMP w załączeniu.

„Nie” dla kolejnej centralnej instytucji

Negatywną opinię uzyskał także projekt ustawy o Polskiej Agencji Obiektów Sportowych (rządowy UD 422), który dotyczy utworzenia profesjonalnego, wyspecjalizowanego w zarządzaniu obiektami sportowymi podmiotu. Jego zadaniem będzie zarządzanie i utrzymanie Stadionu Narodowego w Warszawie i nieruchomości, na której Stadion jest zbudowany. Nowo tworzona agencja zostaje wyposażona w szersze kompetencje niż spółka celowa dotychczas zarządzająca Stadionem Narodowym. Według samorządowców z ZMP, powierzenie zarządu rządowej agencji spowoduje, że ta nie będzie dbać o wypracowanie dochodów, które byłyby wystarczające na pokrycie kosztów funkcjonowania obiektu. Agencja będzie mogła zarządzać też innymi obiektami sportowymi czy kulturalnymi przekazanymi jej w zarząd na podstawie umowy przez inne podmioty, w tym jednostki samorządu terytorialnego. Według Zarządu ZMP, to kolejny etap centralizacji państwa i zwierzchniego podporządkowania, kolejna nikomu niepotrzebna instytucja. Możliwość zarządzania przez agencję obiektami należącymi do JST, może poza tym naruszać konstytucyjną zasadę subsydiarności.

Apel o niekorzystanie z podręcznika do HiT

Zarząd ZMP zapoznał się z Apelem Komisji Praw Człowieka i Równego Traktowania ZMP, zaadresowanym do samorządów miast, dyrektorów szkół i nauczycieli oraz rodziców, o niekorzystanie z podręcznika do HiT, wyrażając stanowisko, że podręczniki szkolne powinny być przedstawieniem obiektywnej, rzetelnej wiedzy, a nie subiektywnych poglądów autora. Postanowiono przedłożyć miastom członkowskim Apel z prośbą o jego rozważenie oraz rozpowszechnienie. „Podręcznik ten jest nienaukowy, propagandowy, wykluczający, szerzy niechęć wobec określonych grup społecznych, a nadto jest pełen błędów merytorycznych, logicznych, leksykalnych i składniowych, a także uproszczeń i półprawd. (…) Szkoła ma przekazywać wiedzę, rozwijać talenty, pokazywać wzorce, uczyć też szacunku do drugiego człowieka. Podręcznik, który jest pełen treści nieprawdziwych, szkalujących grupy ludzi, ma walor głównie propagandowy i indoktrynujący, a nie naukowy. Nie powinien nigdy znaleźć się w rękach uczniów i nauczycieli. ” – napisali w Apelu członkowie Komisji ZMP. Więcej w Apelu. 

Uwagi miast do przekazania

Zarząd zdecydował o przekazaniu do odpowiednich resortów uwag dotyczących projektów rozporządzeń: MFiPR w sprawie udzielenia pomocy na zieloną transformację miast w ramach planu rozwojowego, MKiŚ w sprawie programu ochrony środowiska przed hałasem (GIOŚ), MKiŚ zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowego zakresu danych ujętych na strategicznych mapach hałasu, sposobu ich prezentacji i formy ich przekazywania, MRiT w sprawie książki obiektu budowlanego oraz systemu Cyfrowa Książka Obiektu Budowlanego i MRiT w sprawie dziennika budowy oraz systemu Elektroniczny Dziennik Budowy.

Plan działań w gospodarce komunalnej

W sprawie planów dalszych działań w związku z trudną sytuacją w gospodarce komunalnej, Zarząd postanowił, że w najbliższym czasie przyjmie wspólne stanowisko z Izbą Gospodarczą Ciepłownictwo Polskie w sprawie projektu ustawy o szczególnych rozwiązaniach w zakresie niektórych źródeł ciepła w związku z sytuacją na rynku paliw (UD 423), a także z Izbą Gospodarczą „Wodociągi Polskie” w sprawie uruchomienia nowego procesu weryfikacji i zatwierdzania taryf wod.-kan., w związku z pogarszającą się sytuacją ekonomiczną przedsiębiorstw tej branży (stanowisko ZMP). W kwestii tego pierwszego projektu, poważnym problemem będzie zapewnienie obsługi kadrowej do przyznawania i wypłaty świadczeń, ponieważ już w chwili obecnej po przejęciu zadania związanego wypłatą dodatku osłonowego, węglowego czy udzielaniem pomocy obywatelom Ukrainy uciekającym przed wojną, pracownicy nie są w stanie podołać wypełnianiu kolejno nakładanych obowiązków.

W trakcie posiedzenia w Olsztynie członkowie Zarządu ZMP przyjęli uchwały w sprawie Rady Programowej „Fundacji Miasto” oraz uznali zasadność wprowadzenia do art. 6 ustawy o gospodarce nieruchomościami dodatkowego celu publicznego, jakim byłoby „komunalne i społeczne budownictwo mieszkaniowe”. Zaproponowano ponadto wprowadzenie jako inny cel publiczny również rewitalizacji.

Joanna Proniewicz
rzecznik prasowa ZMP