Członkowie Zarządu Związku z uznaniem odnotowali znaczny postęp, dokonany podczas prac nad projektem ustawy o ochronie ludności, zmierzający do uzyskania kompromisu w zakresie dotyczącym uwag zgłoszonych przez środowisko samorządowe w stosunku do pierwotnej wersji projektu.

Warunkowo pozytywnie o projekcie ustawy o ochronie ludności

Krzysztof Matyjaszczyk, prezydent Częstochowy zwracał uwagę na wiele pozytywnych zmian, takich jak np.: zapewnienie wsparcia finansowego samorządów w przypadku wydania przez wojewodę polecenia uzupełnienia zasobów w systemie informatycznym OMNIBUS (art. 12 ust. 2), uznanie, iż zadania nałożone w trybie poleceń na JST będą realizowane przez te jednostki, jako zadania zlecone z zakresu administracji rządowej, a więc tym samym będą musiały być refundowane przez rząd (art. 35 ust.15), wpisanie, że wojewoda będzie miał nadzór nad finansami jedynie w zakresie środków przekazywanych w ramach Funduszu Ochrony Ludności (art.16 ust. 1 pkt.5), pozostawienie koordynacji nad krajowym systemem ratowniczo-gaśniczym na poziomie JST (art. 61 ust.3), wycofanie się z koncepcji uchylenia obowiązującej ustawy o wyrównywaniu strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności, praw człowieka i obywatela – w części dotyczącej stanu klęski żywiołowej czy przedłużenia vacatio legis.

Dlatego też Zarząd postanowił, że jest gotów pozytywnie zaopiniować projekt w wersji z 23 marca br., jednak po spełnieniu dwóch warunków. Pierwszym jest dodanie przed art. 41 obecnego projektu nowego artykułu, który uwzględni – podobnie jak art. 9 w obowiązującej dziś ustawie o stanie klęski żywiołowej – obowiązki i uprawnienia wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w okresie obowiązywania tego stanu. Chodzi o to, że organ wykonawczy gminy, zwłaszcza w miastach (w tym 41 miastach prezydenckich nieposiadających statusu miasta na prawach powiatu), dysponuje znacznie szerszymi możliwościami organizacyjnymi i instytucjonalnymi niż starosta, których wykorzystanie w stanie nadzwyczajnym jest bardzo uzasadnione. Drugim natomiast jest wskazanie w uzasadnieniu i OSR źródeł finansowania zadań, które zostały określone w projekcie jako zadania własne JST. Zarząd przypomniał także w podjętym stanowisku, że poddał w wątpliwość wpisanie regulacji dotyczących stanu klęski żywiołowej do ustawy o ochronie ludności, gdyż tworzy to mylne wrażenie, że ochrona ludności dotyczy w szczególności tylko stanu klęski żywiołowej. Tymczasem oba pozostałe stany nadzwyczajne, ujęte w oddzielnych ustawach, również wymagają tej ochrony. Stanowisko w załączeniu.

Referendum lokalne nie może być narzędziem politycznym

Przy okazji rozmowy na temat bieżących prac legislacyjnych samorządowcy z miast mówili o bardzo niebezpiecznym dla samorządności, znajdującym się już w Sejmie, projekcie ustawy o zmianie ustawy o referendum lokalnym. 13 kwietnia br. zajmą się nim 2 sejmowe komisje - Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej (STR) i Administracji i Spraw Wewnętrznych (ASW). Jak podkreślał Zygmunt Frankiewicz, prezes ZMP niezbędna na tym posiedzeniu jest obecność przedstawicieli JST. Projekt ten nie tylko zawiera błędy logiczne, ale powoduje istotne wzmocnienie referendów odwoławczych (np. poprzez inne zasady zbierania podpisów pod wnioskiem niż w innych rodzajach referendum - nie trzeba zbierać podpisów przez 6 miesięcy, można złożyć wniosek bez wszystkich wymaganych podpisów). – Sprawa jest bardzo poważna. Projekt może sprawić, że referenda tematyczne przestaną istnieć – przestrzegał senator. Zastosowanie przepisów w praktyce może doprowadzić do sytuacji, gdy o losach większości będzie decydowała mniejszość. Może spowodować wysyp wniosków o przeprowadzenie referendów odwołania organów JST, motywowany bynajmniej nie troską o dobro wspólne, ale doraźnym interesem politycznym. Mieszkańcy powinni mieć możliwość odwołania organów w trakcie kadencji, ale nie może to być instrument, który będzie nadużywany czy wręcz traktowany jak rodzaj dogrywki wyborczej. Istniejący próg ważności referendum w sprawie odwołania organów pochodzących z wyborów bezpośrednich wynoszący 3/5 osób liczby osób głosujących w wyborach jest racjonalny i uzasadniony właśnie tym, aby referendum nie było wykorzystywane do próby podważenia wyników wyborów.

Negatywnie o Prawie ochrony środowiska

Zarząd ZMP negatywnie zaopiniował rządowy projekt ustaw o zmianie ustawy - Prawo ochrony środowiska (UD246), który przewiduje obligatoryjne opracowanie i przyjęcie miejskich planów adaptacji (MPA) w 129 gminach o statusie miasta. Zawiera on bowiem liczne błędy, na które zwrócili przedstawiciel miast. Zapisy projektu ustawy są ogólnikowe i nieprecyzyjne. Nie jest doprecyzowany np. sposób prowadzenia monitoringu oraz wymagań do nadzoru merytorycznego nad realizacją MPA. Ponadto budzi wątpliwości wprowadzenie obowiązku ustawowego robienie dodatkowego planu skoro jest wymagane posiadanie przez gminy programu ochrony środowiska, który skupia podobne zagadnienia. Po co gminy mają wydatkować dodatkowe środki na opracowanie dodatkowych planów adaptacji? Miasta negatywnie oceniły też wydłużenie terminu opracowania projektu aktualizacji programu ochrony środowiska z 3 do 4 lat. Może to bowiem spowodować, że dane dotyczące jakości powietrza, będące podstawą diagnozy i wytyczenia kolejnych działań, staną się nieaktualne.

Zbyt krótki czas na opracowanie planów ogólnych

W sprawie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (druk 3097), członkowie Zarządu obradujący w Sopocie postanowili powtórzyć w swojej opinii stanowisko podjęte w Hrubieszowie w tej sprawie oraz dodać do niej uwagi z miast. ZMP podtrzymuje swoje postulaty dotyczące modyfikacji przepisów w sprawie możliwości wydawania decyzji o warunkach zabudowy oraz powiązania podatku od nieruchomości ze sposobem użytkowania gruntów. Miasta przede wszystkim zwracają uwagę (jest to również zawarte w stanowisku ZMP) na zbyt krótki czas (do 30 czerwca 2026 r.) na opracowanie i uchwalenie planów ogólnych. Podkreślają, że głównym celem, który uda się osiągnąć dzięki zmianie ustawy, będzie cyfryzacja dokumentów planistycznych. Jednak osiągnięcie jego będzie zależeć od gotowości społeczeństwa do korzystania z cyfrowych wersji dokumentów planistycznych. Ponadto w opinii miast partycypacja powinna znaleźć się na wcześniejszym etapie niż konsultacje dotyczące wykonanego już projektu. Ogólnie oceniono, że zmiana ustawy nie daje gminom narzędzi, które pozwolą skutecznie walczyć z chaosem przestrzennym czy rozlewaniem zabudowy.

Wsparcie dla basenów

Pozytywną opinię Zarządu ZMP uzyskał projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo energetyczne (KO), który ma na celu wsparcie i ochronę podmiotów prowadzących działalność sportową, w szczególności basenów, przed skutkami drastycznych podwyżek cen gazu, a także projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego (druk senacki nr 929), który przewiduje nadanie statusu uczestnika postępowania egzekucyjnego współwłaścicielowi nieruchomości, do której skierowano egzekucję, niebędącemu dłużnikiem.

Pozytywnie, ale z pewnymi uwagami, zaopiniowano projekty ustawy o zmianie ustawy - Prawo oświatowe, który przewiduje refundowanie pracodawcom kosztów kształcenia młodocianych pracowników bez konieczności zdania przez ucznia egzaminu czeladniczego, zawodowego lub egzaminu po przyuczeniu do wykonywania określonej pracy (uwaga ZMP - należy podzielić kwotę refundacji – 50% przed egzaminem, 50% po egzaminie) oraz projektu ustawy o zmianie ustawy o ochotniczych strażach pożarnych, który nie nakłada na gminy obowiązków, lecz przekazuje fakultatywne uprawnienia, np. dotyczące rozwiązani kwestii finansowania szkoleń czy umożliwienia wydatkowania środków finansowych gminy na wyżywienie strażaków ochotników OSP (doprecyzowania wymagają np. zapisy dotyczą wyliczania ekwiwalentu należnego strażakom ratownikom; gmina nie powinna też wystawiać zaświadczeń potwierdzających wykonywanie funkcji kierowcy przez członków OSP).

Zmiany do Krajowego Programu Reform

Zarząd zdecydował o przekazaniu uwag z miast do autorów projektu rozporządzenia MC w sprawie wzorów dokumentów wydawanych z zakresu rejestracji stanu cywilnego oraz projekt Krajowego Programu Reform 2023/2024 (KPR). Jeśli chodzi o ten drugi dokument to zastrzeżenia miast dotyczyły np. doprecyzowania w KPR tworzenia stanowisk koordynatorów ds. cyfrowych w gminach (dookreślenie kryteriów wyboru gmin, w których mają zostać utworzone takie stanowiska), dodania informacji o usprawnieniach i mechanizmach niezbędnych dla zielenienia miast powyżej 20 tysięcy mieszkańców, wynikających ze Strategii Bioróżnorodności KE czy o błękitno-zielonej lub zielono-niebieskiej infrastrukturze. Ich zdaniem KPR powinien zawierać informacje o rozwiązaniach, które pomogą gminom finansowo w realizacji i wdrożeniu planów ogólnych, a także uwzględnić wsparcie finansowe dla samorządów przy nałożonym obowiązku bardzo kosztownego wprowadzania zeroemisyjnego i niskoemisyjnego transportu zbiorowego (procentowy udział nisko- i zeroemisyjnych pojazdów drogowych ma wynosić do 31 grudnia 2025 r. 32% , a do grudnia 2030 r. - 46%).

Inne ważne sprawy legislacyjne

Członkowie Zarządu Związku rozpatrzyli pozytywnie wnioski Zgromadzenia Ogólnego ZMP dotyczące stanowiska i apeli ZMP w następujących sprawach: zaprzestania dyskryminacji mieszkańców miast, transformacji energetycznej miast oraz kryzysu w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków, spowodowanego przez PGW Wody Polskie. Stanowiska i apel wraz załącznikami znajdują się poniżej.

Podczas dyskusji Zarząd Związku postanowił też w najbliższym czasie zająć swoje stanowisko w kwestii zniesienia wieczystego użytkowania dla przedsiębiorców. Utrata przez miasta tego pożytecznego i wartościowe narzędzia, które jest stosowane w wielu innych krajach, może być bardziej bolesne niż utrata dochodów JST z tego tytułu. Zniesienie użytkowania wieczystego może okazać się wyjątkowo szkodliwe. Stanowisko zostanie sformułowane już wkrótce.

Joanna Proniewicz, rzecznik prasowa ZMP