Przeciwko rządowemu regulatorowi
W związku z ponownymi zapowiedziami rozpoczęcia prac legislacyjnych nad powołaniem rządowego regulatora w zakresie opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi Zarząd Związku Miast Polskich wyraził w podjętym stanowisku (w załączeniu) zdecydowany sprzeciw wobec tego typu inicjatyw, podkreślając niezgodność proponowanych rozwiązań z Konstytucją RP . Zarząd ZMP apeluje o podjęcie pilnych i rzeczywistych działań zmierzających do wprowadzenia Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta oraz ograniczenia kosztów działalności branży odpadowej, co bezpośrednio wpłynie na wysokość opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi dla mieszkańców. Zarząd ZMP nie zgadza się na tworzenie kolejnej, centralnej instytucji rządowej, która będzie arbitralnie narzucać samorządom, jak należy realizować zadania lokalne i zmuszać je do dopłacania do lokalnej gospodarki odpadami. Zdaniem Zarządu, zgodnym z opinią Krajowej Rady RIO, system jest nieszczelny, nie z winy JST, ale z powodu wadliwych przepisów, które nadal pozwalają nie płacić wielu wytwarzającym odpady. Dlatego należy pilnie rozpocząć prace nad opracowaniem i uchwaleniem nowej ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, która zastąpi ustawę obecną – wielokrotnie nowelizowaną, niespójną i nieprecyzyjną, co skutkuje licznymi sporami przed sądami administracyjnymi, ze szkodą dla gmin i ich mieszkańców.
Uwagi do Prawa energetycznego
Członkowie Zarządu postanowili przekazać uwagi miast w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo energetyczne (rządowy, druk 3237). Dotyczy on propozycji przepisów implementujących do polskiego porządku prawnego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/944 i wprowadza m.in.: ramy prawne do funkcjonowania obywatelskich społeczności energetyczne, przepisy umożliwiające od 2026 r. techniczną zmianę sprzedawcy energii elektrycznej w 24 godziny, dostęp dla odbiorców energii elektrycznej w gospodarstwach domowych i mikroprzedsiębiorców o rocznym zużyciu poniżej 100 000 kWh do narzędzia porównywania ofert sprzedaży energii elektrycznej. Miasto Kraków zasugerowało wprowadzenie do projektu przepisów dotyczących przyspieszenia rozwoju technologii teleinformatycznych w energetyce jak również jasnych i sprawiedliwych przepisów określających benefity z uczestnictwa w obywatelskich społecznościach energetycznych, w tym m.in. ulg w opłatach lub taryfach. Zastrzeżenia wzbudziły przepisy dotyczące opuszczenia obywatelskiej społeczności energetycznej. Zdaniem Marka Wójcika, pełnomocnika Zarządu ZMP ds. legislacyjnych należałoby odsunąć w czasie wychodzenie z nich. Andrzej Neumann, uczestniczący gościnnie w posiedzeniu, prezydent Gliwic, stwierdził, że w Polsce jest za dużo ustaw, wprowadzających rozwiązania pewnych kwestii, które mogłoby być regulowane na bazie prawa cywilnego. To zaprzeczenie wolności i samostanowienia o sobie. Powinny mieć też zastosowanie klauzule generalne - co nie jest zakazane, jest dozwolone.
Wątpliwości wokół darmowych laptopów
O przekazaniu uwag do autorów regulacji zdecydowano także w sprawie projektu ustawy o wsparciu rozwoju kompetencji cyfrowych uczniów i nauczycieli (PiS). To projekt, który zakłada, że wszyscy uczniowie klas IV szkoły podstawowej otrzymają darmowe laptopy. Samorządowcy z miast mają wiele zastrzeżeń, np. takich, że ustawodawca przerzuca na JST, na organy prowadzące szkoły dodatkowe zadanie, polegające na dystrybucji, przekazaniu laptopów uczniom, śledzeniu losów tych laptopów w przypadku np. zmiany szkoły przez ucznia czy nakłada na nie obowiązek weryfikacji, czy dany nauczyciel jest uprawniony do otrzymania bonu na zakup laptopa. Będzie to związane z dodatkowymi kosztami, które nie są zaplanowane przez JST w tym roku budżetowym. Wątpliwości budzi też przekazanie sprzętu rodzicom na własność, ponieważ nie jest to dobre rozwiązanie, mając na względzie dotychczasowe doświadczenia (zakup komputerów z programów „Zdalna szkoła”, „Zdalna szkoła+” oraz programu dla dzieci byłych pracowników PGR-ów). Darmowe rozdawanie sprzętu powodowało, że występowały przypadki niszczenia sprzętu, a nawet sprzedaży i zastawienia go w lombardzie.
„Nie” dla zmian w konkursach dla dyrektorów szkół
Negatywną opinię Zarząd wydał w stosunku do komisyjnego projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo oświatowe, który zakłada wprowadzenie przedstawicieli organu stanowiącego do komisji konkursowej na dyrektora. Prezydenci i burmistrzowie reprezentujący miasta członkowskie ZMP, uważają, że w ten sposób ogranicza się wpływ organu wykonawczego na obsadzanie stanowisk dyrektorów i może to spowodować upolitycznienie całego procesu. Projektowana zmiana wpłynie również na wydłużenie procedury wyłaniania członków komisji konkursowych. Zarząd ocenił negatywnie także projekt ustawy o zmianie ustawy o drogach publicznych, ponieważ wprowadza on zwolnienie z opłat za parkowanie dla samochodów prywatnych wykorzystywanych do zadań służbowych przez kuratorów sądowych, co pozbawia JST dochodów, może rodzić nadużycia i rozszczelnić cały system.
„Antypatriotyczne” strzelnice
Stanowczo negatywnie zaopiniowano projekt ustawy o inwestycjach w zakresie budowy strzelnic oraz innych inwestycjach kształtujących postawy patriotyczne i wychowanie w poczuciu odpowiedzialności za państwo polskie realizowanych przez uczelnie. To specustawa, która ma umożliwić budowę strzelnic i innych obiektów bez pozwolenia na budowę i poszanowania innych przepisów prawa. Projekt eliminuje partycypację społeczną, ogranicza dochody i kompetencje JST, wprowadza chaos przestrzenny i psuje państwo. To zdaniem członków Zarządu projekt antypatriotyczny, bo narzuca obchodzenie przepisów wbrew funkcjonującemu porządkowi.
Skład KWRIST bez zmian
Zarząd podtrzymał swoje negatywne stanowisko w sprawie nowelizacji projektu ustawy o zmianie ustawy o Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego oraz o przedstawicielach Rzeczypospolitej Polskiej w Komitecie Regionów Unii Europejskiej, który wprowadza do niej samorządową organizację o politycznym charakterze, jaką jest Związek Samorządów Polskich. Na mocy tej regulacji do KWRiST miałoby wejść także Ogólnopolskie Porozumienie Organizacji Samorządowych (OPOS), które jest obecnie obserwatorem w tym gremium, jednak jest przeciwne tej nowelizacji (opinia w załączeniu).
Natomiast pozytywną opinię Zarząd wydał w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy (druk senacki 969), który wydłuża czas liczenia głosów za granicą oraz projektu ustawy o zmianie ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej, który przedłuża okres obowiązywania poradnictwa na odległość.
Dotacje dla podmiotów niepublicznych
Zarząd ZMP w sprawach wniesionych rozpatrzył pismo sejmowej Komisja ds. petycji, w której - na wniosek miasta Leszna - zwrócono się o ocenę obecnie obowiązujących przepisów, określenie skali nadużyć pozyskiwania dotacji od samorządów przez podmioty publiczne prowadzące szkoły, jak również o wskazanie propozycji rekomendowanych zmian legislacyjnych. - Ustawa o finansowaniu zadań oświatowych każe samorządowi dawać dotacje podmiotom niepublicznym prowadzącym szkoły, które oszukują, mówiąc w największym skrócie – mówił Andrzej Porawski, dyrektor Biura ZMP. - Zwracają nam uwagę organy nadzoru, co potwierdzają nasi prawnicy z Kancelarii profesora K. Ziemskiego, którym zleciliśmy ekspertyzę prawną w kwestii przedszkoli, że te oszustwa w dużym stopniu są tolerowane przez gminy, ponieważ JST nie wprowadzają odpowiednich zapisów w dokumentach przekazania dotacji, nie przeprowadzają kontroli itd. Jedna niewielka zmiana w przepisach została wprowadzona na początku rządów PIS, ale nie jest ona odpowiednim zabezpieczeniem budżetów JST przez oszustwami. Ze względu, że sprawa jest bardzo poważna (znalazła się też w postulatach samorządowych), Zarząd zdecydował zlecić prawnikom napisanie projektu ustawy. Przy okazji A. Porawski powiedział, że na stronie internetowej ZMP w Strefie dla miast, znajduje się Poradnik UDZIELANIE I KONTROLA DOTACJI DLA PRZEDSZKOLI I INNCH PLACÓWEK NIESAMORZĄDOWYCH wraz Wyjaśnieniami. To jest instrukcja zrobiona przez Kancelarię profesora Krystiana Ziemskiego po analizie kilkudziesięciu przypadków z różnych miast, która dokładnie wskazuje, w jaki sposób należy przygotować przekazanie dotacji, umowę, jak przeprowadzać kontrolę itd. Warto do tego sięgnąć, bo może ona dobrze podpowiedzieć rozwiązania, jeszcze nawet zanim zmieni się prawo w tym zakresie.
Wspólnie z Senatem
Podczas wspólnego posiedzenia Zarządu Związku z Senackim Zespołem Samorządowym omówiono projekt inicjatywy senackiej ws. pilnych zmian w ustawie o dochodach JST (udział JST w zryczałtowanej części PIT). Ponadto przekazano informacje o stanie prac nad zmianami legislacyjnymi w zakresie taryf wodno-kanalizacyjnych. Senacka inicjatywa legislacyjna, która daje samorządom autonomie w tej kwestii, to jest właściwe rozwiązanie wg członków Zarządu. Domagają się oni traktowania wody i ścieków, tak jak prądu czy ciepła, gdzie URE dopuszcza wzrost cen.
Zarząd omawiał też projekty inicjatyw senackich dotyczących samodzielności energetycznej gmin, które przygotował Związek Miast Polskich i Unia Metropolii Polskich, a także rozpatrzył i przyjął postulaty Ogólnopolskiego Forum Organizacji pozarządowych ws. zmian legislacyjnych w zakresie działalności pożytku publicznego.
Zarząd postanowił w kwestii projektu ustawy o referendum lokalnym wystąpić wspólnie z innymi organizacjami samorządowymi do Prezydenta RP o niepodpisywanie regulacji.
Zarząd Związku w poczet miast członkowskich przyjął kolejne miasto, Paczków (województwo opolskie). Obecnie do ZMP należy 355 miast, najwięcej w historii powojennej.
Joanna Proniewicz, rzecznik prasowa ZMP
