Stanowisko Zarządu Związku Miast Polskich 

w sprawie

dalszej realizacji polityki spójności Unii Europejskiej z poszanowaniem zasady subsydiarności

Zarząd Związku Miast Polskich z niepokojem przyjmuje pierwsze zapowiedzi zmian w budżecie Unii Europejskiej na nową perspektywę finansową 2028-2034, z których wynika zamysł centrali­zacji wspólnych finansów. Ma to utrwalić doświadczenia uzyskane w ramach doraźnie skonstruo­wanego narzędzia antykryzysowego, jakim jest Fundusz Odbudowy i Odporności i zbudowane na jego podstawie „krajowe plany odbudowy”. Pod pretekstem rzekomych uproszczeń ma nastąpić zastąpienie wszystkich, w tym sektorowych i regionalnych, 530 programów operacyjnych 27 prog­ramami krajowymi, w ramach których każde państwo członkowskie ma pomieścić politykę rolną, spójności, transformację energetyczną i inne polityki sektorowe. Jednocześnie warunkiem dostępu do środków z budżetu Unii Europejskiej ma być wywiązanie się danego państwa z reform gospodar­czych, zadeklaro­wanych przez rząd centralny w kontrakcie z Komisją Europejską, zapewne w ramach ustalonych odgórnie priorytetów. Koncepcja uzgodnienia z Komisją Europejską „planu dla każdego kraju, łączącego kluczowe reformy z inwestycjami”, to podejście interwencyjne, a nie strategiczne.

Motywem tych zmian, poza rzekomo „dobrymi” doświadczeniami z realizacji KPO, ma być trudna sytuacja zewnętrzna oraz słabnąca gospodarka europejska. Nie ma wątpliwości, że to rozwiązanie może być prostsze w obsłudze przez urzędników unijnych, jednak jest w dużym stopniu sprzeczne z zasadą subsydiarności, która stanowi jeden z filarów Unii Europejskiej. Jest ona zdefiniowana w art. 5 ust. 3 Traktatu i w Protokole nr 2. Zasada ta musi być przestrzegana w zakresie wszystkich spraw nie zastrzeżonych w Traktacie do wyłącznych kompetencji Unii, w tym do polityki spójności.

Uważamy, że realizacja europejskiej polityki spójności musi nadal odbywać się z poszanowaniem zasad określonych w art. 174-178 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Oznacza to zarówno konkretne ramy tej polityki, jak również udział społeczności regionalnych i lokalnych w budowaniu i realizacji polityk ich dotyczących.

Przemawiają za tym przede wszystkim pozytywne rezultaty polityki spójności, które przyczyniły się do zmniejszenia dysproporcji między regionami i przeciwdziałania dalszej degradacji terytoriów znajdujących się w niekorzystnej sytuacji gospodarczej, społecznej i środowiskowej. Ujmowanie specyficznych potrzeb regionów w unikatowych strategiach, współtworzonych przez społeczności lokalne i regionalne, a także sprawny mechanizm dystrybucji środków, wypracowany przez trzy dekady, były gwarancją realizacji celów wyznaczonych w Traktacie. Pochopne zniszczenie tego mechanizmu będzie prowadzić do zaprzepaszczenia dotychczasowych efektów polityki spójności. Jako przedstawiciele 370 polskich miast, które w znacznym stopniu były i są beneficjentami tej polityki, wyrażamy stanowczy sprzeciw wobec zamiaru jej faktycznej likwidacji.

Popieramy uwagi Związku Województw RP oraz polskiej Delegacji do Komitetu Regionów UE, dotyczące miejsca polityki spójności w przyszłych ramach finansowych Unii Europejskiej.

Poznań, 14 października 2024 r. 

Za Zarząd

(-) Jacek SUTRYK

PREZES ZWIĄZKU