8 czerwca br. w Warszawie odbyło się spotkanie konsultacyjne przedstawicieli miast członkowskich ZMP i przedsiębiorstw komunalnych (zwłaszcza ciepłowniczych), którego celem było omówienie skokowego wzrostu cen mediów energetycznych oraz ich wpływu na budżety miast i ceny lokalnych usług komunalnych, a także przygotowanie propozycji rozwiązań tej trudnej sytuacji. Wzięło w nim udział ponad 60 samorządowców reprezentujących miasta należące do Związku oraz szefów PEC.

Alarmujące dane z miast

Wcześniej ZMP przeprowadził wśród miast członkowskich ankietę na temat wzrostu cen mediów energetycznych. Z danych przekazanych przez 77 miast wynika, że skutki podwyżek cen prądu dla budżetów miast i sektora gospodarki komunalnej wyniosą, w zależności od wielkości miasta, od kilku do kilkudziesięciu milionów złotych rocznie. W skali całego kraju oznacza to co najmniej 5 mld zł.

Samorządowcy podkreślali, że począwszy od 2020 roku następuje szybki wzrost oferowanych samorządom przez dostawców na przetargach cen energii elektrycznej. W zależności od terminów zawarcia dotychczasowych umów i okresu ich obowiązywania skala i skutki tych podwyżek w różnych miastach są zróżnicowane.

Część miast odczuła znaczące podwyżki już w roku 2021. Wówczas jednak udało się uzyskać czasową osłonę, która doraźnie łagodziła wzrost cen również w sektorze usług komunalnych, których odbiorcami są polskie rodziny. Przedstawiciele ZMP zwrócili uwagę, że obecnie ten mechanizm już nie działa, a ceny oferowane na przetargach są wyższe o 55 - 400 procent.

Przykładowo nowa cena energii elektrycznej zaoferowana Gdyni w I półroczu była wyższa o 161%. W II półroczu wzrost wyniósł już 386%. W Pile ceny prądu w II półroczu wzrosły o 259%, w Rzeszowie – 320%, w Kołobrzegu – 278-362%, w Legionowie – 312%, w Bydgoszczy – 300%, we Wrześni – 278%, w Kaliszu – 240%, w Głownie – 233%, w Pułtusku – 220%, w Toruniu – 215-230%, w Międzyrzecu Podlaskim – 201%, w Ostrowie Wielkopolskim – 171%, w Sopocie – ok. 150%. W wymienionych miastach cena energii elektrycznej wzrosła o: 87% w Wałbrzychu, o 71,5% w Poznaniu, o 54-78% w Gliwicach, o 57-66% we Wrocławiu, o 55-65%, w Inowrocławiu, o 54% w Częstochowie. Są miasta, dla których wzrost nastąpił rok wcześniej, ale nowe umowy zawarto np. na dwa lata (Ełk, Piaseczno, Piotrków Trybunalski). Tam kolejny skok cen jest odłożony w czasie.

Samorządowcy z miast członkowskich ZMP ostrzegli przed problemami sektora ciepłowniczego, dla którego podstawowe znaczenie mają ceny i dostępność mediów, z których wytwarzana jest energia cieplna - głównie węgla i gazu, a także oleju opałowego i biomasy.

Z zebranych danych wynika, że cena węgla rośnie prawie zawsze o kilkaset procent, a już teraz wiadomo, że zakaz importu węgla z Rosji spowoduje perturbacje na rynku. Rząd deklaruje działania w kierunku zabezpieczenia dostaw węgla do wszystkich sektorów, ale nie sposób dziś ocenić skuteczność tych działań. Podwyżki cena gazu wynoszą najczęściej kilkaset procent. Rekordzistami jest Wałbrzych i Bydgoszcz, gdzie wzrosty przekroczyły 900% ceny dotychczasowej. Jednocześnie tylko kilka miast zanotowało wzrost ceny gazu mniejszy niż o 100%. Cena oleju opałowego jest wyższa od półtora do nieco ponad dwóch razy. Rośnie też cena biomasy, a jej dostępność jest bardzo ograniczona. Dodatkowo samorządowcy zwrócili uwagę na wzrost ceny uprawnień do emisji CO2, który poważnie obciąża sektor ciepłowniczy.

- Cena węgla szybuje dramatycznie - rok temu kontraktowany miał węglowy kosztował 270-300 zł za tonę, dziś jest to 1400-1600 zł i w dodatku nie jest on dostępny. Za chwilę spotkamy się z problemem, że ciepłownie w Polsce nie będą miały czego wrzucać do pieców. Na ten problem nakłada się system ETS. Certyfikaty praw do emisji CO2 jeszcze w 2017 roku kosztowały 4 euro, dziś jest to 80 euro (2000% podwyżki). Nie znam ciepłowni, która jest w stanie płacić za certyfikaty i jednocześnie kupować miał węglowy, osiągając jakikolwiek zysk z działalności – stwierdził Jarosław Górczyński, prezydent Ostrowca Świętokrzyskiego.

- Węgiel stanowi 80% paliwa dla branży ciepłowniczej, na którą składa się ponad 400 przedsiębiorstw działających na terenie naszego kraju, zaopatrujących w ciepło 15 milionów Polaków. Co dla nich ta sytuacja oznacza? Drastyczne podwyżki cen. W Kołobrzegu będzie to związane z 50-procentową podwyżką czynszów. Czekaliśmy dzisiaj na przedstawiciela strony rządowej, ale nikt do nas nie przyszedł. Problemy ciepłownictwa to nie tylko problem prezydentów i burmistrzów, ale przede wszystkim mieszkańców wspólnot lokalnych. Stoimy na krawędzi przepaści… - alarmowała Anna Mieczkowska, prezydent Kołobrzegu.

Oprócz tego samorządowcy wskazywali, że rosnące radykalnie w ostatnich miesiącach ceny paliw samochodowych wywierają znaczący wpływ na koszty lokalnego transportu publicznego, a w konsekwencji na ceny biletów.

Propozycje rozwiązań

Przedstawiciele ZMP wspólnie z reprezentantami branży ciepłowniczej zaproponowali pakiet rozwiązań, który pomoże w rozwiązaniu tych problemów. 

Wśród postulatów znalazła się nowelizacja prawa energetycznego, powiązana z nowelizacją ustawy o szczególnych rozwiązaniach służących ochronie odbiorców paliw gazowych, a także nowelizacja rozporządzenia taryfowego i rozporządzenia w sprawie ograniczania dostaw ciepła (propozycja Izby Gospodarczej Ciepłownictwo Polskie - IGCP). Chodzi m.in. o zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego, przeciwdziałanie wykluczeniu energetycznemu, zniesienie niesprawiedliwych różnic w sytuacji obywateli mieszkających w różnych zasobach. Projekt w tej sprawie jest już w Sejmie. W opinii ZMP, należy wprowadzić prawne możliwości wykorzystania wewnątrz gminy i jej struktur organizacyjnych samodzielnie wytwarzanych lub pozyskiwanych mediów energetycznych, w tym energii elektrycznej. 

Przedstawiciele miast chcą również, aby na Fundusz Modernizacji Energetyki przeznaczono całość środków z zakupu uprawnień do emisji dwutlenku węgla (obecnie ok. 20 mld zł rocznie), które obecnie w ogromniej większości stanowią dochód budżetu państwa.

IGCP chce natomiast zapewnić płynność finansową sektora poprzez państwowe gwarancje kredytowe (BGK) dla przedsiębiorstw ciepłowniczych na bieżące utrzymanie - na zakup paliwa i uprawnień do emisji CO2, a także przyspieszenia rozpatrywania przez Urząd Regulacji Energetyki wniosków taryfowych.

Wśród postulatów jest zagwarantowanie dostawy węgla na poziomie bezpieczeństwa energetycznego obywateli i instytucji, poszerzenie i zracjonalizowanie działań osłonowych, obejmujących równomiernie wszystkich mieszkańców. Pilnie należy dokonać zmian systemowych w sektorze energetyki, bowiem działania ad hoc nie poprawią sytuacji. Ważne jest np. dopuszczenie możliwości spalania odpadów komunalnych w instalacjach ciepłowniczych.

- Tylko systemowe zmiany mogą zabezpieczyć Polki i Polaków na najbliższe miesiące, ale też lata. Trzeba też wesprzeć system ciepłowniczy w Polsce, bo stoi on na krawędzi bankructwa, a wtedy będziemy mieć jeszcze większy problem – mówił Arkadiusz Chęciński, prezydent Sosnowca.

- Sygnalizowaliśmy już wcześniej jako Zarząd ZMP, że nasze ciepłownictwo jest niedoinwestowane i będzie miało problemy. To się dziś unaocznia. Nie chcemy doprowadzić do takiej sytuacji, że jesienią ciepło będzie reglamentowane i pewne obiekty nie będą ogrzewane – powiedział J. Górczyński.

Samorządowcy z miast uważają, że potrzebna jest również kampania informacyjna, która ma wyjaśnić, skąd bierze się wzrost cen mediów energetycznych i dlaczego w najbliższej przyszłości mogą wystąpić braki wolumenów ciepła (wg ekspertów na rynku polskim w tym roku może zabraknąć 2 mln ton węgla z 9 mln ton tego paliwa, które co roku zużywa Polska). Jak zapowiedział Jacek Szymczak, prezes Izby Gospodarczej Ciepłownictwo Polskie, już wkrótce zostanie opublikowany poradnik informacyjny dla władz lokalnych, mieszkańców i mediów.

Plan działań

Podczas posiedzenia Zarządu ZMP, które odbyło się od razu po spotkaniu konsultacyjnym, omówiono zgłoszone propozycje rozwiązań skokowego wzrost cen mediów energetycznych i jego wpływu na ceny lokalnych usług komunalnych. Członkowie Zarządu uzgodnili też plan działania. 

Ustalono m.in., że na najbliższym posiedzeniu Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego zostanie szczegółowo przedstawiona cała sytuacja związana ze wzrostem cen mediów energetycznych i problemami ciepłownictwa - diagnoza, postulaty i projekty zmian legislacyjnych. Zdecydowano, że zostaną zorganizowane przez ZMP, IGCP i Forum Energii regionalne spotkania informacyjne dla JST (wykorzystujące materiały infor­macyjne - poradnik IGCP oraz własne materiały informacyjne opracowane przez ZMP) w ramach wspólnej kampanii „Prawda o energii”.

Oprócz tego zostanie przygotowany wspólny apel samorządów, sektora komunalnego, w tym ciepłowniczego, świata nauki oraz organizacji obywatelskich w sprawie przeznaczenia na Fundusz Transformacji Energetyki, w tym na modernizację ciepłownictwa, całości środków z zakupu uprawnień do emisji dwutlenku węgla. W planach jest ponadto wzmocnienie działań promujących samowystarczalność energetyczną miast (lokalna polityka energetyczna).

(jp)