W czerwcu ub.r. Parlament Europejski i Rada przyjęły rozporządzenie w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje. Ramy te określają klasyfikację działań na rzecz zrównoważonego rozwoju (tzw. taksonomię UE) z punktu widzenia potrzeb ochrony środowiska i klimatu. Mają spowodować przekierowanie środków finansowych z inwestycji nieekologicznych (np. elektrownie węglowe) na projekty przyjazne środowisku i ochronie klimatu.
Niestety w świetle tego rozporządzenia prawdopodobnie okaże się niemożliwe finansowanie ze środków publicznych budowy instalacji termicznego przekształcania odpadów komunalnych (ITPO). W naszym stanowisku podkreślamy, że taka decyzja postawi pod znakiem zapytania przyjazne środowisku wykorzystanie frakcji, która nie nadaje się do recyklingu, a zatem będzie zapełniać składowiska odpadów. Jest to co najmniej wątpliwe z punktu widzenia ochrony środowiska.
Ponadto wprowadzenie takiego rozwiązania teraz, gdy kraje „starej” Unii wybudowały setki takich instalacji ze środków publicznych, w tym zwłaszcza unijnych, stawia pod znakiem zapytania zasadę solidarności europejskiej. Przeciwnie – dla nas jest to przejaw dyskryminacji tych, którzy ze względów historycznych później włączyli się w budowę wspólnej Europy, przez tych, którzy nie mieli tych ograniczeń i mogli wcześniej zaspokoić swoje potrzeby.
Tymczasem prawo pierwotne Unii Europejskiej jak i prawo międzynarodowe zawiera zobowiązania do zapewnienia ludności godnego życia. Łatwo wykazać, że narusza je:
- zanieczyszczenie środowisk poprzez nadmierne składowanie odpadów na składowiskach i
- zorganizowanie systemu gospodarowania odpadami, przez który ludność, zwłaszcza osoby najuboższe, ponoszą nieadekwatnie wysokie koszty gospodarowania odpadami.
Nie ulega wątpliwości, że ITPO stanowią istotny element systemu gospodarki odpadami komunalnymi i są konieczne to prowadzenia tego procesu w zrównoważony sposób. Między innymi dzięki ich działalności odpady nie trafiają na składowiska, co może skutkować wieloletnim zanieczyszczeniem gleb i wód gruntowych, prowadząc do obniżenia standardu życia okolicznych mieszkańców. Na obecnym etapie rozwoju technologii nie jest możliwe przestawienie całej gospodarki na obieg zamknięty, a zatem nie można wykluczyć z systemu ITPO.
Funkcjonowanie ITPO z pewnością pomoże osiągnąć założony cel maksymalnie 10% poziomu składowania odpadów i jednocześnie ograniczy emisję gazów cieplarnianych, zwłaszcza metanu, z sektora odpadowego.
Wskazujemy, że inwestycje w nowe moce przerobowe ITPO, przy zachowaniu obowiązku 65% poziomu recyklingu oraz standardów ekologicznych, są niezbędne dla realizacji pozostałych krajowych celów w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi oraz wprowadzenia krajowego systemu gospodarowania odpadami w gospodarkę o obiegu zamkniętym.. Niektóre miasta prowadzą dziś inwestycje uzupełniające tę lukę inwestycyjną (Krosno, Bełchatów, Olsztyn Zamość), ale potrzeby są wielokrotnie większe. Tymczasem w innych krajach UE liczba funkcjonujących ITPO to m.in. 96 instalacji w Niemczech, 121 we Francji, 38 we Włoszech i 12 w Hiszpanii. Pomimo tego wiele krajów UE, m. in. Francja, Hiszpania i Włochy, nadal składuje odpady, ponieważ nie nadają się one do przetwarzania w procesach odzysku, w tym recyklingu.
Tylko rozwój ITPO doprowadzi do zmniejszenia ilości składowanych odpadów, tj. zapobiegnie uwalnianiu do gleby i wody zanieczyszczeń, emisji gazów cieplarnianych do atmosfery i wypadków na składowiskach. Zapewnia też możliwość odbioru odpadów komunalnych po akceptowalnych społecznie cenach.
Oczywiście objęcie Taksonomią ITPO może być obwarowane dodatkowymi warunkami, takimi jak:
- określenie limitu - nie więcej niż 30% ogólnej masy wytwarzanych odpadów kierowana do termicznego przekształcenia odpadów komunalnych,
- odzyskiwanie i przekazywanie do sieci energii elektrycznej i cieplnej,
- zachowanie zasady bliskości przy transporcie odpadów i
- zachowanie 65% poziomu recyclingu.
Wzywamy Parlament Europejski i Komisję Europejską do uwzględnienia przytoczonych w naszym stanowisku aspektów społecznych i okazania elementarnej solidarności z państwami naszego regionu, których nie wolno pozbawić szans zbudowania efektywnych systemów gospodarki odpadami, podobnych do tych, jakie bez przeszkód funkcjonują w krajach Europy Zachodniej.
W załączeniu: stanowisko ZMP skierowane do KE
