Odpowiedź na list  Związku Pracodawców Przemysłu Opakowań i Produktów w Opakowaniach EKO-PAK, Polskiej Federacji Producentów Żywności Związek Pracodawców,
Związku Pracodawców Przemysłu Piwowarskiego – Browary Polskie w sprawie Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta

Szanowni Państwo,

z ogromnym zdziwieniem Zarząd i członkowie Związku Miast Polskich przyjęli pismo z dnia 12 czerwca 2024 roku, adresowane do Przewodniczących Rad oraz Burmistrzów i Prezydentów Miast – Członków Związku w sprawie Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta (ROP), w którym podważa się wspólne działania ogólnopolskich organizacji samorządowych na rzecz wypracowania optymalnych dla miesz­kańców i zrzesza­jących ich wspólnot samorządowych rozwiązań prawnych w tym zakresie.

Przypomnieć należy, iż system ROP jest systemem obowiązkowym we wszystkich Państwach UE. Jego ramy prawne wyznacza Dyrektywa Odpadowa, pozostawiając poszczególnym Państwom względną samodzielność w dostosowaniu konkretnych rozwiązań do warunków lokalnych, w tym w zakresie przepływów finansowych pomiędzy wprowadza­jącymi a gminami. Termin na jego implementację już minął, a Polska nadal jest na początku prac legislacyjnych związanych z jego wdrożeniem.

Taki stan rzeczy jest niezwykle korzystny ekonomicznie dla przedsiębiorców, którzy unikają ponoszenia kosztów zbierania i zagospodarowania wprowadzanych przez nich na rynek produktów stających się nastę­pnie odpadami, często uciążliwymi. W konsekwencji niemal cały ciężar ekonomiczny gminnych systemów gospodarowania odpadami komunalnymi spoczy­wa na gminach i ich mieszkańcach. Jedno­cześnie brak realnych środków prawnych związanych z ekomodulacją sprawia, iż znaczna ilość zbiera­nych przez gminy odpadów nie nadaje się do recyklingu, uniemożliwiając osiągnięcie wymaganych prawem poziomów w tym zakresie.

Związek Miast Polskich, ściśle współpracując z Unią Metropolii Polskich (UMP) i Związkiem Gmin Wiejskich RP (ZGW RP), przy wsparciu Krajowej Izby Gospodarki Odpadami (KIGO), od lat konsekwentnie domaga się zmiany prawo­dawstwa krajowego w tym zakresie, poprzez uczynienie z ROP fundamentu funkcjonowania systemu odpadowego. Pozwoli to nie tylko na ograniczenie ilości odpadów i zmianę ich charakteru, ale także na zmianę struktury ponoszenia kosztów związanych z gminnymi systemami odpadowymi, które jedynie w części – a nie tak jak obecnie niemal w całości – finansowane będą przez mieszkańców w ramach opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi.

Przedstawiona w tym zakresie przez organizacje samorządowe wstępna koncepcja zakłada kluczową rolę w systemie Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, który jako doświad­czony podmiot publiczny miałby odpowiadać za gromadzenie, rozliczanie i redystrybucję na rzecz gmin – w oparciu o jasne i transparentne zasady – środków gromadzonych w ramach systemu ROP z przez­naczeniem na finanso­wanie wyłącznie określonych ustawowo zadań odpadowych. Wbrew twierdze­niom zawartym w liście z dnia 12 czerwca br. model ten nie określa na obecnym etapie szczegółowych kryteriów podziału środków na poszczególne gminy.

W tym kontekście zarzuty dotyczące rzekomego pokrzywdzenia średnich i mniejszych miast w Polsce trakto­wać należy wyłącznie jako próbę skonfliktowania środowiska samorządowego, co ma przedłużyć i utrudnić wypracowywanie wspólnych postulatów w sprawie ROP, z korzyścią wyłącznie dla przed­się­biorców unikających kosztów swojej działal­ności. Niespotykany dotychczas lobbing w zakresie spraw odpadowych pokazuje, że postulaty samo­rządowe stanowią realne zagrożenie dla egoistycznych interesów podmiotów, które starają się je zdyskredytować wszelkimi możliwymi sposobami.

Związek Miast Polskich, ściśle współpracując z UMP, ZGW RP i KIGO, w dalszym ciągu będzie domagał się jak najszybszego opracowania, a następnie uchwalenia, ustawy wdrażającej w Polsce sprawiedliwy system ROP. Wyłącznym celem działań organizacji samorządowych w tym zakresie będzie stworzenie systemu sprawiedliwego dla mieszkańców, a nie dla przedsiębiorców i zrzeszających ich organizacji.

O jej zgodności z Konstytucją RP i prawem unijnym decydować będą właściwe w tym zakresie organy, nie zaś poszczególni interesariusze systemu i zrzeszające ich organizacje branżowe, lobbujące za jak najbardziej korzystnymi dla siebie rozwiązaniami prawnymi. Wyłącznie przez pryzmat ich partykularnych interesów należy także oceniać proponowane przez te organizacje alternatywne modele Rozsze­rzonej Odpowiedzial­ności Producenta, które nie stawiają na pierwszym miejscu interesu mieszkańców i gmin.

O wszelkich działaniach podejmowanych przez organizacje samorządowe w zakresie gospodarki odpadami ich człon­kowie są na bieżąco informowani.

Za Zarząd Związku
(-) Jacek SUTRYK
Prezes Związku

W załączeniu list producentów