Związek Miast Polskich zorganizował siedemnaste już seminarium online z cyklu „Uruchomienie endogennych potencjałów warunkiem rozwoju małych i średnich miast w Polsce” w ramach Forum Rozwoju Lokalnego. 25 marca br. uczestnicy spotkania rozmawiali o gospodarce odpadami.

Temat zaproponowany przez Związek Miast Polskich ponownie okazał się niezwykle atrakcyjny – udział w seminarium wzięło ponad 240 osób na platformie Clickmeeting oraz kilkadziesiąt kolejnych śledziło wydarzenie dzięki transmisji na Facebooku Związku Miast Polskich. Uczestnikami seminarium byli w większości samorządowcy i pracownicy urzędów miejskich.

Gospodarka odpadami to olbrzymie wyzwanie stojące przed samorządami. Regulacje prawne w tym zakresie są bardzo skomplikowane i niedoskonałe, na co od lat narzekają gminy. Mieszkańcy wciąż doświadczają podwyżek opłat za wywóz odpadów, a opłaty te i tak nie pokrywają faktycznych kosztów gospodarowania nimi, które podnoszą JST. Ostatnio władze Tarnowa wyliczyły, że obecna stawka, wynosząca 24 zł od osoby, sprawia, iż system gospodarowania odpadami nie bilansuje się. Jak wylicza urząd miasta - przy utrzymaniu dotychczasowej opłaty - miasto musiałoby w tym roku dopłacić do niego ponad 5 milionów złotych.

Korporacje samorządowe, w tym Związek Miast Polskich, od lat postulowały powołanie resortowego zespołu, w którym samorządy mogłyby uczestniczyć w tworzeniu prawodawstwa w dziedzinie gospodarki odpadami. W listopadzie ubiegłego roku Minister Klimatu powołał zespół do spraw systemowych rozwiązań w zakresie gospodarki odpadami, w którym swoich przedstawicieli mają ogólnopolskie korporacje samorządowe. Reprezentantem ZMP jest mecenas Maciej Kiełbus z Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu. Zespół ma charakter doradczy i ma działać do 31 grudnia bieżącego roku.

Jednym z tematów, które w dyskusji nad systemem gospodarki odpadami budzi dużo emocji i pytań jest kwestia rozszerzonej odpowiedzialności producenta (ROP). – Nie ma jeszcze projektu dotyczącego ROP, czekamy na niego z wypiekami na twarzy – mówił podczas seminarium mecenas Maciej Kiełbus.- Jest tu dużo niewiadomych, jak ta regulacja wpłynie na gminne systemy gospodarowania odpadami. Jedno nie ulega wątpliwości: że system – w związku z ROP – będzie ulegał ewolucji, zwłaszcza jeżeli z regulacją dotyczącą ROP zostanie wprowadzony system kaucyjny. Z naszych pięciu kolorowych pojemników na odpady pewne opłaty zaczną znikać i będą pojawiały się w innych miejscach, w innych elementach systemu.

Podobnie nie wiemy, jak będą wyglądały transfery środków finansowych, zwłaszcza jeśli chodzi o odpady pochodzące z nieruchomości niezamieszkanych. Dziś są one fakultatywnym elementem gminnego systemu, który jeszcze w 2019 r. połączono z dobrowolnością po stronie właścicieli.

- Dzisiaj całość kosztów funkcjonowania gospodarki odpadami spoczywa na barkach właścicieli nieruchomości, na barkach mieszkańców. System rozszerzonej odpowiedzialności producenta ma zapewnić drugie źródło finansowania tego systemu, co pozwoli przynajmniej na hamowanie kosztów ponoszonych przez mieszkańców w ramach opłaty na rzecz gminy – podkreślał ekspert i dodał, że w ramach szerokiej debaty publicznej na temat ROP pojawiały się skrajnie różne koncepcje łącznie z tymi idącymi najdalej, zakładającymi wyjęcie spod odpowiedzialności gminy trzech strumieni odpadów i przekazanie ich do organizacji odzysku. Póki tego projektu nie zobaczymy, trudno oceniać zawarte w nim pomysły.

Obecnie na zespole roboczym do spraw gospodarki komunalnej rozmowa dotyczy m.in. kwestii wysokości stawki opłaty za odbiór odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości niezamieszkałych. - Ministerstwo powiedziało wprost, że stawki wprowadzone w 2019 r. są stawkami zbyt niskimi, nierealnymi z punktu widzenia zasady samofinansowania się systemu. Ministerstwo zaproponuje podniesienie tych stawek, co więcej – projekt nowelizacji zakłada wyraźne doprecyzowanie, że przy nieruchomościach niezamieszkałych będziemy mówili o stawce za jednorazowy odbiór pojemnika, worka o określonej pojemności – relacjonował mecenas Kiełbus.

Dyskusja na zespole toczy się także wokół wysokości stawki za odbiór odpadów z nieruchomości rekreacyjno-wypoczynkowych lub domków letniskowych. Tutaj także Ministerstwo Klimatu jest otwarte na postulaty organizacji samorządowych odnośnie podniesienia tych stawek.

Ekspert ZMP przypomniał dwa kluczowe postulaty Związku. Pierwszy z nich to uchwalenie ustawy regulującej rzeczywistą Rozszerzoną Odpowiedzialność Producenta. W drugim Związek mówi o tym że powinna zostać uchwalona całkowicie nowa ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach całościowo regulująca w elastyczny sposób (pozwalający uwzględnić specyfikę poszczególnych gmin) newralgiczny z punktu widzenia mieszkańców i samorządów obszar jakim jest gospodarka odpadami komunalnymi. Kilkadziesiąt nowelizacji obecnie obowiązującej ustawy na przestrzeni ostatnich lat sprawia, iż wszelkie kolejne nowelizacje stanowić będą rozwiązanie doraźne, niepozwalające na rozwiązanie rzeczywistych problemów o charakterze systemowym.

Niezwykle ciekawy wykład podczas seminarium, dotyczący instalacji termicznego przekształcania odpadów komunalnych, wygłosił dr Aleksander Sobolewski z Instytutu Chemicznej Przeróbki Węgla. Zauważył on, że wbrew temu co sądzi większość społeczeństwa – selektywna zbiórka odpadów nie rozwiązuje problemu ich recyklingu. Odzysk energii z odpadów staje się koniecznością – i nie stoi w sprzeczności z zasadami GOZ.

- Jeśli dzisiaj nie potrafimy przeprowadzić skutecznego recyklingu to może lepiej prowadzić odzysk? – pytał ekspert. I postawił tezę: zagospodarowanie paliw z odpadów (RDF) w ciepłownictwie jest w praktyce jedynym szybkim i skutecznym sposobem rozwiązania problemu RDF w Polsce. Rocznie w naszym kraju przybywa bilansowo 1,5 – 3 mln ton RDF. Aktualne oszacowania wskazują, że mamy zmagazynowanych ok. 30 mln ton paliwa z odpadów. Obecnie kilka dużych polskich miast przygotowuje się do zbadania, jaka jest morfologia tych składowanych odpadów.

Aby mówić o odzysku energii z odpadów, konieczne są instalacje do jej odzysku z RDF. A to oznacza inwestycje. Każdy burmistrz czy prezydent, który rozważa budowę takiej instalacji musi odpowiedzieć sobie na kilka pytań: Czy mamy tanią i wiarygodną technologię? Jak przekonać ciepłowników do spalania RDF? Czy nasza inwestycja będzie opłacalna? Czy mamy niezbędną zdolność kredytową? Jak pokonać opór społeczny – jak zareagują mieszkańcy? Ile czasu potrzebujemy na realizację inwestycji?
- Spalanie odpadów (odzysk energii) w Polsce nadal kojarzony jest przede wszystkim z problemami technicznymi, formalno-prawnymi i społecznymi. Nie ma prostych rozwiązań. Gdyby były, to w Polsce od 20 lat nie mielibyśmy problemu z narastająca ilością magazynowanego RDF – konkludował dr Sobolewski.

Podczas seminarium zaprezentowane zostały praktyczne rozwiązania w dziedzinie gospodarowania odpadami. O swoich doświadczeniach mówili przedstawiciele Opola, Celowego Związku Gmin Wierzyca oraz Zakładu Zagospodarowania Odpadów w Nowym Dworze.

Zachęcamy do obejrzenia relacji wideo z seminarium (poniżej) oraz do zapoznania się z prezentacjami prelegentów (w załączeniu). Na stronie Forum Rozwoju Lokalnego znaleźć można dodatkowo wszystkie prelekcje i wystąpienia z ostatniego seminarium podzielone na kategorie: „Okiem eksperta” i „Dobre praktyki”.

Przypomnijmy, że cykl seminariów jest realizowany w ramach Programu „Rozwój lokalny” wdrażanego przez Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej w ramach III edycji Funduszy norweskich i Europejskiego Obszaru Gospodarczego. FRL to uruchomiona przez Związek Miast Polskich otwarta platforma samorządowo-rządowo-eksperckiej debaty oraz zintegrowany pakiet działań służących promocji podejścia oraz narzędzi zrównoważonego i endogennego rozwoju lokalnego.
Zapraszamy do zapoznania się z ogólną koncepcją FRL, nagraniami oraz innymi materiałami z poprzednich spotkań na nowym serwisie internetowym FRL - http://www.forum-rozwoju-lokalnego.pl/.

(epe)