Zarząd zapoznał się z rekomendacjami przedstawiciela Związku w Zespole ds. systemowych rozwiązań w zakresie gospodarki odpadami oraz Komisji Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska ZMP do przedstawionego przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska projektu ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw. W oparciu o nie, a także o uwagi nadesłane z miast, zostało przygotowane stanowisko w tej sprawie, przyjęte przez Zarząd w trybie obiegowym (w załączeniu).

Konieczne systemowe zmiany w gospodarce odpadami komunalnymi

Przedstawiciele miast zasiadający w Zarządzie z satysfakcją przyjęli fakt uwzględnienia przez resort szeregu postulatów środowisk samorządowych dotyczących niezbędnych zmian w tej ustawie, w tym zmian zmierzających do wycofania się z części negatywnych rozwiązań wynikających z uchwalonej wbrew sprzeciwom środowisk samorządowych ustawy z 19 lipca 2019 r. Zaproponowane w projekcie zmiany, chociaż - jak oceniono - zmierzają częściowo w dobrym kierunku, wciąż nie realizują głównych postulatów ZMP. Nieuregulowana pozostaje kwestia Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta oraz niektóre przepisy w innych ustawach. Niezbędna staje się zupełnie nowa ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, która całościowo i elastycznie ureguluje istotny z punktu widzenia mieszkańców i samorządów obszar, jakim jest zagospodarowanie odpadów komunalnych. Kilkadziesiąt nowelizacji obecnie obowiązującej ustawy na przestrzeni ostatnich lat sprawia, że wszelkie kolejne będą stanowić rozwiązania doraźne, które nie pozwolą na skuteczne zmierzenie się z narastającymi, realnymi problemami. Związek po raz kolejny zgłosił pełną gotowość do współpracy z ministerstwem przy wypracowaniu rozwiązań systemowych.

W opiniowanej regulacji budzą zastrzeżenia zapisy dotyczące m.in.: indywidualizacji sposobu gromadzenia odpadów i rozliczeń z gminą lokatorów poszczególnych lokali w zabudowie wielorodzinnej, zmian związanych z zakresem przedmiotowym regulaminu utrzymania czystości i porządku w gminach czy poszerzenia katalogu zadań własnych gminy w zakresie stosowania hierarchii postępowania z odpadami. Pozytywnie oceniono natomiast propozycje dotyczące np. wyjątkowej możliwości fakultatywnego odstąpienia od podstawowego systemu selektywnej zbiórki odpadów komunalnych czy doprecyzowania zasad odbioru bioodpadów od właścicieli nieruchomości korzystających z tzw. zwolnienia kompostownikowego. Wiele zagadnień wymaga jednak nadal doprecyzowania i uzupełnienia. 

Wsparcie dla ważnych senackich projektów ustaw

Zarząd Związku wyraził poparcie oraz żądanie jak najszybszego procedowania i przyjęcia przez Sejm następujących senackich projektów ustaw: 

• o zmianie ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3, ustawy Prawo oświatowe oraz ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych (szczepienia jako warunek przyjęcia do żłobka i przedszkola); 

• o zmianie ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego (dostęp elektroniczny do aktów stanu cywilnego dla pracowników ewidencji ludności i dowodów osobistych);

• o zmianie ustawy o dochodach JST (zwiększenie udziału w PIT dla gmin – z 39,34% do 43,93%, powiatów – z 10,25% do 11,49%, województw – z 1,60% do 1,79%);

• o zmianie ustawy o podatkach i opłatach lokalnych (doprecyzowanie zakresu zwolnienia z podatku od nieruchomości infrastruktury kolejowej – konieczne uszczelnienie podatków na poziomie lokalnym);

• o związku metropolitalnym w województwie pomorskim;

• o zmianie ustawy Kodeks karny wykonawczy oraz ustawy o samorządzie gminnym (casus Niepołomice – tylko sąd, a nie prokurator, może zawiesić wybrany w wyborach powszechnych organ wykonawczy w gminie).

Realizują one ważne postulaty samorządu terytorialnego, które były wielokrotnie podnoszone przez Związek albo wspólnie z nami wypracowane.

„Nie” dla nadregulacji i psucia samorządów

Negatywnie zaopiniowano projekt Kancelarii Prezesa Rady Ministrów ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym, ustawy o samorządzie powiatowym, ustawy o samorządzie województwa. Chodzi o młodzieżowe rady, które obecnie działają w wielu miastach. Dotychczasowe uregulowania prawne dotyczące powołania i funkcjonowania młodzieżowych rad w strukturach samorządu gminy są wystarczające, dlatego obecnie nie ma potrzeby uchwalania zmian w tym zakresie. Zdaniem miast, rządowy projekt nowelizacji jest przykładem niepotrzebnej, populistycznej nadregulacji, która niepotrzebnie usztywnia zasady działania rad, zabierając samorządom prawo do realizacji zadań własnych na samodzielnie ustalonych, dostosowanych do warunków lokalnych zasadach. Jest też kolejnym po zmianach w budżetach obywatelskich działaniem, które stanowi psucie samorządu w Polsce.

Przeciwko zawężaniu polityki prorodzinnej

Protest przedstawicieli miast członkowskich wzbudził także projekt ustawy o polityce prorodzinnej JST „Samorząd dla Rodziny”, szczególnie w związku z zaproponowaną definicją rodziny, która wyklucza wszelkie nieformalne związki. Projekt jest niespójny systemowo i znacznie zawęża zakres polityki prorodzinnej w porównaniu z wieloma innymi, obowiązującymi aktami prawnymi rangi ustawy (np. o pomocy społecznej, o świadczeniach rodzinnych, o Karcie Dużej Rodziny, o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej). Poza tym może stać w sprzeczności z art. 32 Konstytucji. Należy podkreślić, że polityka prorodzinna jest zadaniem własnym JST, określonym w pkt 6a i 16 art. 7 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym.

Zgodnie z art. 176 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej do zadań własnych gminy należy opracowywanie i realizacja 3-letnich gminnych programów wspierania rodziny. Projekt nie tylko może wykluczyć - ze względu na brak stosowanych zapisów w statutach - szereg organizacji pozarządowych, które od lat pomagają rodzinom w trudnych sytuacjach, ale przede wszystkim pozbawić praw obywateli RP żyjących w niesformalizowanych związkach.

Poselski projekt ustawy ignoruje całkowicie istniejący, bardzo bogaty dorobek wielu samorządów lokalnych w zakresie polityki prorodzinnej, zaprzepaszczając w istocie pozytywne efekty wielu lat współpracy samorządów lokalnych z organizacjami obywatelskimi, parafiami itp.

Negatywnie o rozszerzeniu listy załączników

Samorządowcy z miast wstępnie negatywnie odnieśli się również do projektu rozporządzenia Ministerstwa Infrastruktury ws. określenia taryf, wzory wniosku o zatwierdzenie taryfy oraz warunków rozliczeń za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i odprowadzanie ścieków, przychylając się do stanowiska Izby Gospodarczej „Wodociągi Polskie” (w załączeniu). Projekt wprowadza zmianę polegającą na uzupełnieniu listy załączników do wniosku o zatwierdzenie taryfy dla zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków o informację o uchwale rady gminy o wyznaczeniu aglomeracji oraz miejscu jej publikacji. Zapis ten jest szczególnie niebezpieczny dla funkcjonowania związków komunalnych i przedsiębiorstw świadczących usługi wodno-kanalizacyjne, ponieważ nie mają one wpływu na uchwały podejmowane na szczeblu samorządowym. Zatem w opinii członków Zarządu ZMP nieusprawiedliwione jest uzależnianie zatwierdzenia wniosku taryfowego (będącego wynikiem działań przedsiębiorstwa) od przyjęcia uchwały przez JST. 

Zarząd ZMP przyjął w poczet miast członkowskich Żary. Aktualnie do Związku należą już 334 miasta.

Joanna Proniewicz, rzecznik prasowy ZMP