Biuro ZMP wstrzymało w lipcu br. prace nad systemowymi zmianami w tej dziedzinie - o rozpoczęciu których postanowiono na posiedzeniu w Śremie (3 lipca) - ze względu na zapowiadane znaczące zmiany w zagospodarowaniu odpadów komunalnych, które zapowiedziało Ministerstwo Klimatu (MK).

Potrzebny nowy projekt

Jednak 19 sierpnia br., okazało się, że choć MK chce wprowadzić korzystne rozwiązania (w większości zgodne z postulatami ZMP), to dotyczą one tylko nowelizacji ustawy o porządku i czystości w gminach. Zaproponowane zmiany obejmują m.in.: podniesienie stawki za odpady z nieruchomości niezamieszka­łych, wydłużenie okresu magazynowania frakcji kalorycznej do 3 lat, możliwość zmniejszenia liczby zbieranych frakcji odpadów, indywidualne rozliczenia miesz­kańców bloków czy zwiększone kary za zaśmiecanie środowiska. Ten pakiet zmian ma, według Ministerstwa, ułatwić funkcjonowanie systemu, zahamować wzrost opłat za śmieci oraz ograniczyć zaśmiecanie środowiska. W opinii ZMP, propozycje resortu są niewystarczające, dlatego należy przygotować własny projekt, zmieniający cały system, zgodnie z jego założeniami. Doraźne zmiany są potrzebne, ale niezbędne są zmiany systemowe (w tym wprowadzające rozsze­rzoną odpowiedzialność producentów – ROP oraz umożliwiające wykorzystanie frakcji kalorycznej jako paliwa alternatywnego w energetyce, zwłaszcza w ciep­łownictwie lokalnym).

Inny podział opłaty „retencyjnej”

Kierunkowo pozytywnie samorządowcy z miast zaopiniowali projekt spec­ustawy o inwestycjach w zakresie przeciwdziałania skutkom suszy. Oceniono, że taka regulacja jest bardzo potrzebna, jednak projekt ten nakłada obowiązki bez wskazania źródeł finansowania. Zdaniem ZMP, konieczny jest m.in. inny podział wpływów z tytułu opłaty za zmniejszenie naturalnej retencji terenowej (z 75% do Wód Polskich i 25% do budżetu gminy co najmniej na pół na pół). Gminy będą zobowiązane przeznaczyć 80% wpływów z tej opłaty na budowę lokalnej retencji wód opadowych, a 20% na pokrycie kosztów obsługi administ­racyjnej zadania. Środki w wysokości zaproponowanej w projekcie będą zbyt małe w relacji do zakresu przekazywanych zadań. Już dzisiaj koszty ponoszone przez Warszawę na obsługę korespondencji oraz koszty pracownicze, są kilku­krotnie większe niż 10% wpływów z części tej opłaty stanowiącej dochód budżetu miasta. Po zaproponowanych zmianach koszty te wzrosną wielokrotnie. Dlatego, aby urealnić refundację kosztów po stronie JST, należy zwiększyć ich procentowy udział w dochodach z tej opłaty. Miasta członkowskie ZMP zgłosiły Zarządowi jeszcze wiele innych uwag do tego projektu, które zdecydowano się przekazać autorom regulacji. STANOWISKO ZMP i UMP wraz z załącznikiem w załączeniu.

Nowości w mieszkaniówce i WiFi

Zarząd ZMP zaopiniował projekt ustawy o zmianie ustawy o niektórych formach
popierania budownictwa mieszkaniowego. Ustawa zakłada tworzenie nowych podmiotów (w tym spółek) do prowadzenia działalności w sferze budownictwa. Samorządowcy z miast zwracali uwagę na to, że rozwiązania te mogą oznaczać kolejne zobowiązania przerzucone na gminy (np. obciążanie długami najem­ców). Zaproponowano, aby nowe formy (społeczne agencje najmu) mogły być prowadzone także przez TBSy. Zgłoszono ponadto szereg uwag szczegółowych do tego projektu, które zostaną przekazane do pomysłodawców.
Zarząd Związku zaakceptował również uwagi zgłoszone przez miasta członkow­skie w sprawie projektu Prawo Komunikacji Elektronicznej wraz z przepisami wprowadzającymi i przyjął je w formie opinii ZMP. Zastrzeżenia ekspertów z miast dotyczą m.in.: kwestii definicji lokalnej sieci radiowej (zasadne wyłączenie całościowe dostępu za pośrednictwem lokalnej sieci radiowej z działalności telekomunikacyjnej lub zawężenie wyłączeń, aby działalności telekomunika­cyj­nej nie stanowiło udostępnianie WiFi na terenie siedziby podmiotów), zbyt wąskiego obowiązku kontrolowania dostępu oraz rejestrowania informacji o ruchu (chodzi o ograniczenie wykorzystywania WiFi do celów przestępczych) oraz instalowania w pasie drogowym dróg publicznych punktów dostępu bezprze­wodowego o bliskim zasięgu.

W obronie finansów miast

Negatywnie zaopiniowano projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku docho­dowym od osób prawnych (tzw. CIT estoński) ze względu to, że są to kolejne propozycje skutkujące utratą dochodów własnych przez jednostki samorządu terytorialnego. Ubytek ten dotyczyłby przede wszystkim województw (3 mld zł w ciągu 3 lat), ale nie tylko. Na przykład dla budżetu Krakowa przepisy te oznaczają wpływy niższe o 45 mln zł w tym samym okresie. W opinii miast finansującymi nowy, proinwestycyjny system opodatkowania osób prawnych nie powinny być JST. Poprawa kondycji finansowej MSP wymaga stworzenia odpowiedniego systemu kompensacyjnego dla JST. Aby utrzymać ich zdolność finansową do pełnej realizacji ustawowych zadań na dotychczasowym poziomie uzasadnione jest np. podwyższenie udziału JST we wpływach z podatku CIT w latach 2021-2023 łącznie o 2,21% (gminom o 0,65 pkt proc, z 6,71 do 7,36%, powiatom o 0,14 pkt proc, z 1,40 do 1,54%, województwom o 1,43 pkt proc, z 14,75 do 16,18%). Tym samym rekompensata wyrównująca JST ubytek docho­dów w 2021 r. wynosiłaby 1,1 mld zł.
Analogiczną negatywną opinię uzyskało też rozporządzenie Rady Ministrów ws. minimalnego wynagrodzenia za pracę i minimalnej stawki godzinowej w 2021 r. Powodem takiego stanowiska jest konieczność wprowadzania osz­czędności w budżetach miast i brak środków na realizację tego rozporządzenia. W skali kraju podwyżka ta objęłaby 38 tysięcy pracowników samorządowych.

Konieczne rozwiązanie kwestii wynagrodzeń

Członkowie Zarządu Związku dyskutowali także o nieudanej próbie ustawowego uregulowania wynagrodzeń osób pełniących funkcje publiczne. Komisyjny projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w zakresie wynagradzania osób sprawujących funkcje publiczne oraz o zmianie ustawy o partiach politycznych (druk sejmowy nr 551) wpłynął do Sejmu 14 sierpnia, a został odrzucony przez Senat 17 sierpnia (komunikat ZMP).

Jak podkreślał senator Zygmunt Frankiewicz, prezes ZMP projekt ten nie był dobry, miał liczne wady i był przyjęty bez konsultacji. Senat zdeklarował roz­poczęcie prac nad systemem wynagradzania w administracji rządowej i samo­rządowej oraz sferze budżetowej. 
Przedstawiciele miast wyrażali ubolewanie, że nikt nie skorzystał z przemyśla­nego i opartego na analizach, opracowanego przez ZMP projektu, który został upubliczniony i przekazany do MSWiA w styczniu 2019 roku. Projekt został przygotowany po tym, jak weszło w życie, nielegalne zdaniem ZMP, rozporzą­dzenie Rady Ministrów z maja 2018 roku, które obniżyło wynagrodzenia samorządowców pełniących funkcje z wyboru o 20%. Projekt przygotowany przez Związek m.in. eliminuje patologię, w wyniku której wielu pracowników urzędów miast zarabia znacznie więcej niż prezydent czy burmistrz (np. prezydent Krakowa jest na 52. miejscu pod względem wysokości wynagro­dzenia w Urzędzie Miasta). 
Zarząd postanowił, że Związek będzie nadal pracował nad tym, aby zostały wprowadzone konieczne i sprawiedliwe regulacje w tym zakresie, zarówno doraźne jak i systemowe. - Zależy nam na pozyskiwaniu jak najbardziej wartościowych ludzi do rządu i samorządu, a ich trzeba godnie wynagradzać – argumentowała Beata Moskal-Słaniewska, prezydent Świdnicy.

Pozytywne projekty

Zarząd Związku zapoznał się ponadto ze wstępną wersją projektu ustawy o sub­wencji rozwojowej, przygotowanego według założeń ZMP. Projektowana no­welizacja, zakładając utworzenie rozwojowej części subwencji ogólnej dla JST, wprowadza rozwiązania systemowe, wspierające dotychczasowe formy finan­sowania zadań inwestycyjnych jako podstawy zrównoważonego rozwoju. Środ­ki pieniężne mogłyby zostać wykorzystywane na obrany przez JST cel. W inten­cji projektodawcy jest systemowe powiązanie tzw. subwencji rozwojowej z fi­nansowaniem procesu inwestycyjnego służącego społeczności lokalnej. Środki pochodzące z subwencji rozwojowej w założeniu rekompensowałyby bowiem JST ubytek części poniesionych przez nie wydatków inwestycyjnych, stanowią­cej nieodliczony podatek VAT. Miasta zostały zaproszone do zgłaszania swoich uwag do tej propozycji (projekt w załączeniu).
Reprezentanci miast zasiadających w Zarządzie pozytywnie zaopiniowali projekt rozporządzenia MEN „Aktywna tablica”. Zwrócono jednak uwagę na zbyt niską skalę nakładów na sam program oraz konieczną zmianę w harmonogramie -wydłużenie terminu realizacji do końca I kwartału 2021 roku.
W sprawie projektu ustawy o umowie koncesji na roboty budowlane lub usługi, a także rozporządzeń - MK ws. mechaniczno-biologicznego przetwarza­nia zmieszanych odpadów komunalnych oraz MRPiPS ws. nadzoru i kontroli w pomocy społecznej zdecydowano, że przygotowane przez ekspertów z miast uwagi zostaną przesłane do odpowiednich ministerstw i UZP.

Joanna Proniewicz
rzecznik prasowa ZMP