Ostro o podwyżkach cen prądu

Tematami, które wzbudziły największe emocje wśród samorządowców, były kwestie związane z ekstremalnymi podwyżkami cen prądu dla miast. Dyktowany miastom, zwykle przez jednego tylko oferenta, skok cenowy, sięga 800-900%. Przedstawiciele miast wskazywali, że państwowe spółki energetyczne podyktowały ceny, które nie mają nic wspólnego z faktycznym wzrostem kosztów wytwarzania energii. Padły ostre słowa o nadużywaniu pozycji monopolistycznej tych przedsiębiorstw i okradaniu wspólnot lokalnych. Samorządowcy mają wielkie trudności w planowaniu kolejnych oszczędności i stają już pod ścianą. 

Zarząd postanowił wystąpić do prezesów Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumenta i Urzędu Regulacji Energetyki o pilne podjęcie stosownych działań, a także do ministra Jacka Sasina o skuteczniejszy nadzór właścicielski nad państwowymi spółkami. „W przekonaniu miast, aktualna sytuacja jest wyjęta spod kontroli instytucji, które powinny nadzorować rynek energetyczny w Polsce (…). Są istotne przesłanki by podejrzewać, że proponowane nam w formie dyktatu wysokie ceny energii elektrycznej nie spełniają kryteriów ustalonych w Prawie energetycznym i aktach wykonawczych dla uznania kosztów kształtujących ceny energii za uzasadnione. Zdumienie budzi również skala zróżnicowania cen dyktowanych różnym odbiorcom sektora komunalnego. Co istotne, brak jest dostępnych danych o prawdziwej sytuacji finansowej spółek dystrybuujących energię elektryczną. Jednak opisana sytuacja każe przypuszczać, że na wielkie marże spółek Skarbu Państwa składają się w dużej mierze społeczności lokalne.” – napisał do Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumenta Prezes ZMP (pisma dostępne są TUTAJ). Zarząd wesprze też informacyjnie działania protestacyjne, planowane w najbliższym czasie przez Ruch Samorządowy „Tak! dla Polski”.

Wkrótce po posiedzeniu Zarządu resort aktywów państwowych opublikował w mediach społecznościowych pismo wicepremiera Jacka Sasina do premiera z zapowiedzią ustawowej regulacji ceny energii elektrycznej dla samorządów i podmiotów wrażliwych. Z pisma wynika zamiar ustalenia ceny maksymalnej oraz wprowadzenia podatku od nadzwyczajnych zysków spółek (w tym energetycznych), co ma z jednej strony utemperować ich monopolistyczne zapędy, a z drugiej dać budżetowi dodatkowe środki na osłonę odbiorców. W piśmie do wicepremiera J. Sasina prezes ZMP zaznaczył, że jest to krok w dobrym kierunku, a jednocześnie zawnioskował, by przygotowywana regulacja ustawowa zapewniała możliwość korekty umów zawartych już przez samorządy na podstawie oferty zawierającej wyższą cenę od ustalonej ceny maksymalnej.

Riposta ZMP w sprawie taryf za wodę i ścieki

Poruszono również sprawy związane z innymi aspektami gospodarki komunalnej w miastach, a mianowicie taryfami za wodę i ścieki. Chodzi o sprostowanie wypowiedzi z konferencji prasowej 12 września sekretarza stanu w Ministerstwie Infrastruktury - Marka Gróbarczyka oraz zastępcy prezesa Wód Polskich - Pawła Rusieckiego, którzy wielokrotnie podkreślali, że zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków jest zadaniem własnym gminy i to właśnie te jednostki winny przejąć na siebie ciężar dofinansowania przedsiębiorstw. Źródłem środków na ten cel miałyby być – ich zdaniem – środki otrzymane na podstawie procedowanej właśnie ustawy nowelizującej ustawę o dochodach JST.

Andrzej Porawski, dyrektor Biura ZMP poinformował, że w zeszłym tygodniu Zygmunt Frankiewicz, prezes ZMP zaapelował do Premiera (pismo z 20 września) o natychmiastowe zaprzestanie bezprawnej ingerencji Ministerstwa Infrastruktury w ustawowy proces weryfikacji i zatwierdzania taryf dla przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych oraz rozpowszechniania przez członków rządu nieprawdziwych informacji o finansach JST. Szef ZMP podnosił, że propozycja ministrów jest sprzeczna z prawem, bowiem ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków wyraźnie nakazuje pokrycie wszelkich kosztów działalności przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych z przychodów pochodzących od odbiorców usług.

„Możliwość ewentualnego uchwalenia przez radę gminy dopłat do cen i stawek opłat dotyczy natomiast wyłącznie należności wynikających z zatwierdzonej taryfy, zatem zablokowanie przez Wody Polskie procesu zatwierdzania podwyższonych taryf blokuje również możliwość udzielenia przez gminy wsparcia swoim mieszkańcom.” – napisał Prezes ZMP. W piśmie do Premiera zaznaczył ponadto, że kwota 13,7 mld zł nie stanowi żadnego dodatkowego wsparcia finansów JST, a tylko przesunięcie o kilka miesięcy przekazania kwot, które byłyby należne jednostkom w roku 2023 w likwidowanej równocześnie subwencji rozwojowej, mającej częściowo rekompensować ubytki w dochodach gmin z podatku PIT. Z. Frankiewicz zaproponował wypracowanie realnego mechanizmu wsparcia sektora wodociągowo-kanalizacyjnego, jako kluczowego sektora z punktu widzenia zaspokojenia elementarnych potrzeb obywateli. Więcej – TUTAJ.

Nowelizacja niewystarczająca

Zarząd ZMP opiniował resortowy projekt ustawy o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. ZMP docenił właściwy kierunek zmian, ale wskazał równocześnie, że regulacja zawiera zapisy, które wymagają pilnej zmiany, bądź to w formie uzupełnienia, bądź też nowego brzmienia przepisów. Bez nich bowiem obecna nowelizacja nie spełni oczekiwań gmin ani nie stanie się postulowaną zmianą systemową.

Członkowie Zarządu podkreślili, że zasadnicza zmiana, jaką jest wprowadzenie planu ogólnego w randze prawa miejscowego, to trafne rozwiązanie, aprobowane przez Związek Miast Polskich. Czynnikami, które będą determinowały jego powstanie, staną się obecne uwarunkowania i kierunki przestrzennego zagospodarowania konkretnej gminy. Wygaszane studium winno też być źródłem danych do modelu struktury funkcjonalno-przestrzennej gminy, który będzie wyrazem polityki przestrzennej gminy w strategii jej rozwoju. Powyższe zmiany staną się kompleksowe wraz z wprowadzeniem obligatoryjnego opracowania strategii rozwoju gminy, co – zdaniem projektodawców – przyczyni się do ograniczenia niekontrolowanego rozlewania się miast. Według przedstawicieli ZMP, można będzie to osiągnąć tylko poprzez wprowadzenie konkretnych narzędzi, zwłaszcza w podatku od nieruchomości gruntowych. Doceniono podjęcie próby uporządkowania procesu wydawania decyzji o warunkach zabudowy, jednak w opinii samorządowców z miast proponowane zmiany są niewystarczające.

W propozycji resortowej brakuje m.in.: korzystnych zmian dotyczących opłaty planistycznej, silniejszego uspołecznienia procesu tworzenia planów przestrzennych, przesunięcia czasu konsultacji na wczesny etap procesu planowania przestrzennego, wprowadzenia narzędzia dla gminy do stymulowania zgodnych z planem zmian w zagospodarowaniu przestrzeni – powiązania podatku od nieruchomości gruntowej z jej przeznaczeniem w akcie prawa miejscowego (planie miejscowym, a jeśli go nie ma - ogólnym). Więcej o postulatach ZMP w stanowisku w załączeniu - https://www.miasta.pl/aktualnosci/stanowisko-zmp-w-sprawie-projektu-ustawy-o-zmianie-ustawy-o-planowaniu-i-zagospodarowaniu-przestrzennym.

Niebezpieczna dla wspólnot lokalnych ochrona ludności

Zarząd Związku obradujący w Hrubieszowie kategorycznie odrzucił projekt ustawy o ochronie ludności oraz stanie klęski żywiołowej, przygotowany przez MSWiA, m.in. dlatego, że jest niespójny, zawiera nieprecyzyjne i niedookreślone pojęcie, wprowadza chaos kompetencyjny i, co najważniejsze, budzi zastrzeżenia natury konstytucyjnej. Proponowane rozwiązania (zwłaszcza w art. 27 projektu) wprowadzają bowiem nowe stany nadzwyczajne, takie jak pogotowia i zagrożenia, które nie mają swojego źródła w Konstytucji i stanowią de facto próbę zmiany ustroju RP bez zmiany ustawy zasadniczej. Przykładem niespójności jest stosowanie różnych pojęć dla obrony cywilnej - „formacja obrony cywilnej”, „podmioty ochrony ludności”, „formacja ochrony ludności”.

Wskazywano ponadto, że projekt ten kasuje osobną ustawę o stanie klęski żywiołowej i tym samym likwiduje możliwość dochodzenia roszczeń przez obywateli, zastępując ją „objęciem pomocą przez państwo”, co nie stanowi zdaniem reprezentantów miast odpowiedniej gwarancji (Fundusz Celowy Ochrony Ludności poza budżetem państwa, którego dysponentem ma być minister spraw wewnętrznych i administracji). ZMP wnosi o wykreślenie rozdziału Stan klęski żywiołowej i utrzymanie w mocy obecnie obowiązującej ustawy.

Samorządowcy z miast zwracali uwagę na niebezpieczne przepisy, które umożliwią zastąpienie burmistrzów i prezydentów komisarzami za niewłaściwe wykonanie obowiązków. W projekcie ustawy czytamy bowiem o możliwości wydawania poleceń - w stanie klęski żywiołowej czy w nowych stanach nadzwyczajnych - przez Prezesa Rady Ministrów, ministra oraz wojewodę ze skutkiem wiążącym ustnie, pisemnie w formie adnotacji, telefonicznie oraz za pomocą środków komunikacji elektronicznej. Specyfika zdarzeń kryzysowych wskazuje dużą dynamikę działań, co może powodować, że takie polecenia mogą być w krótkim czasie nieaktualne lub niecelowe, a udowodnienie faktu wydania polecenia lub odtworzenie dokładnej jej treści i sensu, może stać się niemożliwe i prowadzić do daleko idących i częstych nieporozumień pomiędzy uczestnikami sytuacji kryzysowej. Nie bez powodu podmioty ratownicze prowadzą dzienniki, raporty zdarzeń w których utrwalają treści korespondencji radiowej czy telefonicznej z zachowaniem dokładnej chronologii. W tych warunkach, za niewykonanie lub niewłaściwą realizację polecenia grozi szereg konsekwencji, wraz z przejęciem zadań organów samorządu przez wojewodę na koszt danej jednostki samorządowej. Zgodnie z art. 171 ust. 1 Konstytucji działalność samorządu terytorialnego podlega nadzorowi wyłącznie z punktu widzenia legalności, z kolei art. 165 ust. 2 ustawy zasadniczej zapewnia samodzielność JST. Projekt ustawy w sposób ewidentny stoi zatem w sprzeczności z tymi przepisami Konstytucji, wprowadzając faktyczny nadzór rządowy nad działalnością samorządu terytorialnego. Więcej w załączonym stanowisku.

Przeciwko łamaniu zasad

Negatywną opinię Zarządu ZMP otrzymał projekt ustawy o przedłużeniu kadencji organów JST do dnia 30 kwietnia 2024r. oraz o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy (PiS). Propozycja PIS przedłużenie kadencji organów samorządowych łamie zasadę kadencyjności, o której mówi Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 26 maja 1998, sygn. K 17/98. Trybunał wskazuje zwłaszcza, że niezgodne z tą zasadą jest wydłużanie kadencji w trakcie jej trwania.

Członkowie Zarządu zauważyli, że przesuwając wybory z jesieni 2023 na wiosnę (kwiecień) 2024 r. PiS, likwidując rzekomy konflikt w 2023 roku, stwarza dokładnie taki sam konflikt w 2024 roku, tym razem z wyborami do Parlamentu Europejskiego, które odbywają się zwykle w drugiej połowie maja. W efekcie zamiast jednorazowego, rzekomego konfliktu w roku 2023 (następny z powodu różnicy długości kadencji zdarzy się za 20 lat), będzie już na stałe konflikt co 5 lat (bo kadencje JST i PE są równe – trwają 5 lat). Mając rok czasu można przygotować takie zasady rozliczania kampanii, które jasno oddzielą wydatki na obie kampanie (kandydaci, listy, plakaty, ulotki, audycje wyborcze będą ROŻNE w obu kampaniach). Można opublikować stosowne wytyczne PKW, a nawet zmienić odpowiednio przepisy prawa. Więcej - https://www.miasta.pl/aktualnosci/polski-nie-lad-wyborczy-wg-pis

Projekty z uwagami miast

Z kolei pozytywnie zaopiniowano projekty ustaw: o zmianie ustawy Prawo o ruchu drogowym (KPRM) i senackiej ustawy o wysokości części oświatowej subwencji ogólnej dla JST na rok 2022 (dodatkowy postulat ZMP: w przepisach ustawy o dochodach JST dodać przepis mówiący, że subwencja oświatowa powinna być na stałe powiązana z PKB, min. 3% – n-2) oraz rozporządzeń: MRiT ws. wykazu gmin, którym przysługuje część rekompensująca subwencji ogólnej za rok 2021, MKiŚ ws. wyboru metody oraz sposobu obliczania rocznego poziomu zużycia sprzętu elektrycznego i elektronicznego, MFiPR ws. udzielenia pomocy de minimis oraz pomocy publicznej w ramach programu Interreg na lata 2021-2027 (wyjście naprzeciw przedsiębiorcom), a także uchwałę Rady Ministrów w sprawie koordynacji działań na rzecz nadania wybranemu miastu Rzeczypospolitej Polskiej tytułu „Europejska Stolica Kultury” w 2029 r.

Prezydenci i burmistrzowie zdecydowali o przekazaniu uwag miast autorom następujących projektów ustaw: o zmianie ustawy o systemie oświaty (zamiast organizacji społecznych, jak wnosi Polska 2050, propozycja powołania niezależnego ciała, które ma podejmować decyzje o dopuszczaniu podręczników), o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (dookreślenie procedury niebieskiej karty, np. zdefiniowanie pojęcia „zagrożenie przemocą domową”), o Centralnym Rejestrze Wyborców (termin zmiany przez wyborcę miejsca głosowania jednorazowo do 2 dnia przed dniem wyborów, należy wydłużyć do 5 dni roboczych; możliwość pozyskania nowych środków na infrastrukturę wyborczą), oraz jednego rozporządzenia MKiŚ ws. sposobu obliczania poziomu składowania. W załączeniu uwagi i opinie.

Mieszkania bardziej dostępne

Zarząd ZMP przyjął wniosek Komisji Gospodarki Mieszkaniowej Związku (w załączeniu) w sprawie zmiany kryteriów dochodowych do otrzymania mieszkania z zasobów spółek społecznych inicjatyw mieszkaniowych (SIM), tj. zmianę ustawy z dnia 26 października 1995 r. o społecznych formach rozwoju mieszkalnictwa (zmiana art. 30 ust. 1 pkt 2 i 2a) oraz ustawy z dnia 8 grudnia 2006 r. o finansowym wsparciu niektórych przedsięwzięć mieszkaniowych w (art. 7a ust. 1 pkt 2). Pozytywna rekomendacja jest podyktowana większym zainteresowaniem osób średnio zarabiających wynajmem lokali mieszkalnych z zasobów SIM, wzrostem stóp procentowych, najniższego wynagrodzenia, inflacji oraz zmniejszającą się liczbą osób posiadających zdolność kredytową na zakup własnego mieszkania. Zmiana kryterium dochodowego w znacznym stopniu poprawi dostępność mieszkań na wynajem dla tych osób.

Zarządu Związku rozpatrzył także pozytywnie przesłane wnioski miast w kwestii zmiany jednego z przepisów ustawy z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji. Chodzi o dokonanie zmiany w art. 25 ust. 2 ustawy, poprzez zastąpienie słów „nie dłuższy niż 10 lat” słowami „nie dłuższy niż 20 lat”. Więcej TUTAJ.

Więcej o stanowiskach i opiniach ZMP w załączeniu.

Joanna Proniewicz
rzecznik prasowa ZMP